Βιβλιοπαρουσίαση: "Αντώνιος Δημ. Φραγκούλης, Ρήγας Βελεστινλής: Οι παιδαγωγικές του ιδέες. Η συνεισφορά του στην Παιδεία του Γένους", Βελεστίνο, Δήμος Ρήγα Φεραίου, 2021, σχήμα 17Χ24 εκ., σελ. 318.

Γράφει ο Δρ. Δημήτριος Καραμπερόπουλος, πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών - Βελεστίνου - Ρήγα

Αυτές τις ημέρες είδε το φως της δημοσιότητας ένα ακόμη βιβλίο για τον Ρήγα Βελεστινλή, που εκδόθηκε από τον Δήμο Ρήγα Φεραίου, δείχνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο πως συμμετέχει ενεργά με ουσιαστικές εκδόσεις στην προβολή της μεγάλης μορφής του Ρήγα Βελεστινλή. 

Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο Βελεστινιώτης Αντώνης Φραγκούλης, διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπηρέτησε στην Δημόσια Εκπαίδευση ως καθηγητής και Σχολικός Σύμβουλος της αγγλικής γλώσσας και με το βιβλίο του αναδεικνύει μια σημαντική πτυχή του Ρήγα, τις παιδαγωγικές ιδέες του, οι οποίες διάσπαρτα αναγράφονται στα έργα του.

Το παρουσιαζόμενο βιβλίο ήταν η διδακτορική διατριβή του συγγραφέα και είχε υποστηριχθεί το 2010 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο  Θεσσαλονίκης (και τί σύμπτωση, η υποστήριξη και έγκριση της διατριβής συνέβη στις 24 Ιουνίου, ημέρα του τραγικού θανάτου του Ρήγα). Μάλιστα, στην επταμελή Επιτροπή της διατριβής ήταν και ο συμπατριώτης καθηγητής Ιστορίας  Αθανάσιος Καραθανάσης. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι είναι η δεύτερη διδακτορική διατριβή για τον Ρήγα, που εκπονήθηκε σε ελληνικό Πανεπιστήμιο κατά τις δύο δεκαετίες του 21^ου αιώνα. Η πρώτη διατριβή είναι του Λουκά Αξελού για την προσωπικότητα και τα έργα του Ρήγα, που υποστηρίχθηκε το 2003 στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και η τρίτη διατριβή είναι της Μαρίας Παζαρλή, για την Χάρτα της Ελλάδος το 2014 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τονίζεται εμφαντικά πως ουδεμία διδακτορική διατριβή είχε εκπονηθεί για τον Ρήγα κατά τον 20^ο αιώνα στα ελληνικά Πανεπιστήμια, ούτε ακόμη και από τα αρμόδια Τμήματα Ιστορίας τους, αντανακλώντας έτσι την στάση τους έναντι της μεγάλης φυσιογνωμίας του Ρήγα.

Στην αρχή του βιβλίου καταχωρίζεται ο σχετικός χαιρετισμός του Δημάρχου κ. Δημήτρη Νασίκα καθώς και ένα προλογικό σημείωμα του συγγραφέα, όπου καταθέτει την μαθητική, νεανική σχέση του με τον Ρήγα και τις ευχαριστίες για την σχετική συγγραφή της διατριβής του. Δεν παραλείπει ωστόσο να τονίσει και την σημαντική βοήθεια, που έλαβε από τα επτά διοργανωθέντα Διεθνή Συνέδρια «Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας» στη γενέτειρα του Ρήγα από το 1986 κάθε πέντε χρόνια μέχρι σήμερα, με την αντίστοιχη έκδοση των πολυσέλιδων Πρακτικών τους.

Μελετώντας ο αναγνώστης το παρουσιαζόμενο βιβλίο διαπιστώνει πως ο συγγραφέας του κ. Φραγκούλης έχει κάνει μια συστηματική διερεύνηση και μελέτη όλων των γνωστών έργων του Ρήγα, χρησιμοποιώντας την επανέκδοση των πέντε βιβλίων από την Βουλή των Ελλήνων, καθώς και τις αναστατικές εκδόσεις της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα,  Χάρτα της Ελλάδος, χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας και εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.  Παράλληλα, αξιοποίησε όλες τις ιστορικές μελέτες, που έχουν γραφεί για την ζωή και το έργο του Ρήγα Βελεστινλή, δείγμα κι’ αυτό της σοβαρότητας της εργασίας του συγγραφέα. Παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου  η πλούσια βιβλιογραφία καθώς και το απαραίτητο, χρήσιμο στους μελετητές, ευρετήριο. 

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου παρουσιάζεται συνοπτικά η κατάσταση της Θεσσαλίας μέχρι την εποχή του Ρήγα, κοινωνική, οικονομική, θρησκευτική και η αντίστοιχη της παιδείας. Ιδιαίτερα παρουσιάζει εκείνη του Βελεστίνου, με τις ανάλογες μαρτυρίες των περιηγητών. Ξεχωριστό κεφάλαιο αφιερώνει στις σπουδές του Ρήγα, στο Βελεστίνο, τη Ζαγορά, την Κωνσταντινούπολη καθώς επίσης και για την εγκατάσταση του τελικά στην Βλαχία, στο Βουκουρέστι. Εκεί γρήγορα εντάχθηκε στην πνευματική ζωή και κάνει την εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα με τα δυο πρώτα πρωτοποριακά βιβλία του, "Φυσικής απάνθισμα" και "Σχολείον των ντελικάτων εραστών", τα οποία εξέδωσε το 1790 στην Βιέννη.  

Στο δεύτερο μέρος, ο συγγραφέας ασχολείται μεθοδικά με όλα έργα του Ρήγα, εντοπίζοντας τα παιδαγωγικά στοιχεία που περιέχονται, δείγμα της συστηματικής και μεθοδικής εργασίας του. Αναλύει συστηματικά τις παιδαγωγικές σκέψεις του Ρήγα για την οικογένεια, για τον πατέρα και την μητέρα, επισημαίνοντας πως οι γονείς είναι οι πρώτοι παιδαγωγοί. Στη συνέχεια αναπτύσσει τις παιδαγωγικές ιδέες του Ρήγα για τον νέο, την νέα.

Στο τρίτο μέρος, παρουσιάζει τις απόψεις του Ρήγα για το Σχολείο, αναλύοντας το περίφημο 22^ο άρθρο των "Δικαίων του ανθρώπου", 1797, όπου για πρώτη φορά καταχωρίζεται σε συνταγματικό κείμενο και η εκπαίδευση των κοριτσιών. Επίσης, ο συγγραφέας αναδεικνύει το πρότυπο του δασκάλου κατά τον Ρήγα, όπως αυτό καταγράφεται στο έργο του "Φυσικής απάνθισμα", καθώς και την χρήση των πειραμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ακόμη, αναλύει την σχέση του μαθητή με την γνώση. Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο αναπτύσσει τις αντιλήψεις του Ρήγα για τον τρόπο της διδασκαλίας και για την γλώσσα, για την οποία ο Ρήγας προτιμάει το "απλούν ύφος", "το καθομιλούμενο γλωσσικό ιδίωμα", κατά τον συγγραφέα.  Επισημαίνει, πως σύμφωνα με τον Ρήγα, είναι υποχρέωση της πολιτείας να προσφέρει την μόρφωση με το Σχολείο.

Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, ο συγγραφέας ασχολείται ιδιαίτερα με τις ιδέες "πατρίδα και ελευθερία", όπως αυτές αναπτύσσονται στα έργα του Ρήγα, και οι οποίες αποτελούν βασικούς πυλώνες στο επαναστατικό οικοδόμημά του. Παράλληλα, εξετάζει την πίστη και την ανεξιθρησκεία στην σκέψη του Ρήγα.

Ο συγγραφέας κ. Φραγκούλης, με την μεθοδική διερεύνηση και ανάλυση των έργων του Ρήγα Βελεστινλή, έχει αναδείξει όλα τα παιδαγωγικά στοιχεία στα έργα του και με την εμπεριστατωμένη διατριβή του τεκμηριώνει μία ακόμη ιδιότητα της επαναστατικής φυσιογνωμίας του Ρήγα, εκείνης του "παιδαγωγού".