Η διαχείριση των απορριμμάτων μας είναι ένα μεγάλο περιβαλλοντικό θέμα που αφορά όλους μας.

Όταν μόνο τα απορρίμματα συσκευασίας της ΕΕ είναι 79 δισεκατομμύρια τόνοι κάθε χρόνο φανταστείτε πόσα είναι τα συνολικά.

Πού πηγαίνουν όλα αυτά τα απορρίμματα;

Τα περισσότερα απορρίμματα συσκευασίας η ΕΕ μέχρι τώρα τα εξήγαγε (τα πουλούσε) στην Κίνα, η οποία τα επεξεργάζονταν φτιάχνοντας και πάλι υλικά συσκευασίας από χαρτί και πλαστικό και τα πουλούσε ξανά στην ΕΕ.

Η Κίνα εδώ και λίγους μήνες σταμάτησε τις εισαγωγές με αποτέλεσμα η ΕΕ να έχει "φουλάρει" με απορρίμματα συσκευασίας μη ξέροντας τι να τα κάνει.

Εκτός όμως των απορριμμάτων συσκευασίας (πλαστικό, χαρτί, γυαλί) ο μεγαλύτερος όγκος είναι τα υπόλοιπα.

Πώς διαχειρίζονται τα υπόλοιπα απορρίμματα οι χώρες της ΕΕ;

Σίγουρα όχι όπως στη Χώρα μας.

Εμείς είμαστε και σε αυτό "πρωτοποριακοί".

Η λέξη ανακύκλωση πριν λίγα χρόνια μας ήταν εντελώς άγνωστη.

Τη μάθαμε όταν άρχισαν τα πρόστιμα από την ΕΕ.

Και τι κάναμε; "Μάθαμε" να πετάμε χαρτί γυαλί και πλαστικό στους μπλε κάδους.

Αφού κάναμε ένα βήμα και καταφέραμε να σταματήσουμε τα πρόστιμα από την ΕΕ νομίσαμε ότι λύσαμε το πρόβλημα. Την ίδια στιγμή υπάρχουν χώρες στην ΕΕ που έχουν προχωρήσει τόσο που μόνο το 1% καταλήγει για ταφή στις χωματερές ή ακόμη περισσότερο υπάρχουν χώρες που εισάγουν σκουπίδια για επεξεργασία στα εργοστάσιά τους από άλλες επειδή δεν τους φτάνουν τα δικά τους.

Το σημαντικότερο όμως όλων είναι ο τρόπος που τα επεξεργάζονται.

Έχει αποδειχθεί ότι η καύση σκουπιδιών για την παραγωγή ενέργειας που εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια στην ΕΕ μολύνει την ατμόσφαιρα παράγοντας παράλληλα στάχτες με τοξικά.

Επειδή στη χώρα μας τα σκουπίδια θάβονται στις χωματερές μας προτρέπουν, μας χρηματοδοτούν στη δημιουργία εργοστασίων καύσης σκουπιδιών όταν έχει αποδειχθεί ότι ο τρόπος αυτός δεν είναι ο ενδεδειγμένος.

Μήπως μας προορίζουν για χώρα που θέλουν να μας στέλνουν τα σκουπίδια τους;

Ποιος μας βεβαιώνει ότι η "μόδα" των τελευταίων ετών που άρχισαν να επιτρέπουν την καύση σκουπιδιών σε εργοστάσια τσιμέντου όπως για παράδειγμα στο Βόλο δεν είναι τρόπος "ξεφορτώματος" σκουπιδιών χωρών της ΕΕ; Είμαστε σίγουροι ότι το εργοστάσιο καίει μόνο τις ποσότητες που χρειάζεται για την δική του ενέργεια ή καίει και επιπλέον για να βοηθήσει με το αζημίωτο τις χώρες από όπου τα εισάγει που προσπαθούν να τα ξεφορτωθούν; Πού καταλήγουν όλα αυτά τα υπολείμματα της καύσης (στάχτες κλπ) και πόσο οικολογικά είναι αυτά τα υπολείμματα;

Ευτυχώς υπάρχουν συμπολίτες μας που αντιστέκονται σε φερτές ιδέες και συμφέροντα συμπαρασύροντας όλους μας σε έναν αγώνα υπέρ της υγείας μας.

Όμως το πρόβλημα διαχειρίσης των σκουπιδιών υπάρχει και πρέπει να βρεθεί λύση.

Λύση θα βρούμε μόνο όταν αρχίσουμε να θεωρούμε τη διαχείριση των απορριμμάτων μας θέμα του καθ΄ ενός μας.

Αυτό θα μπορούσαμε γρήγορα να το καταλάβουμε αν ένας μας έλεγε ότι για τόσες μέρες δεν θα βγάζετε τα σκουπίδια σας στους κάδους αλλά θα τα διαχειριστείτε μόνοι σας.

Βίαιος τρόπος για γρήγορη εκμάθηση. Αλλά με την παιδεία που έχουμε στο θέμα είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είχαμε γεμίσει με σκουπίδια τις γύρω πλαγιές χωρίς να υπολογίζουμε τίποτα αρκεί να έφευγαν μακριά από το σπίτι μας. Όχι πως ακόμη και σήμερα δεν πετάμε σκουπίδια όπου βρούμε.

Άρα που καταλήγουμε; Πρέπει να μάθουμε όλοι ή να ζητήσουμε να μας μάθουν πώς να διαχειριζόμαστε τα σκουπίδια μας προς όφελός μας.

Το κρίσιμο σημείο είναι να καταλάβουμε όλοι (κεντρική κυβέρνηση, ΟΤΑ, κοινωνία) ότι η πολιτική της πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης είναι η ουσιαστική λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των σκουπιδιών και όχι μια μόδα ή μια υποχρέωση την οποία πρέπει απλώς να τηρήσουμε γιατί μας υποχρεώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επίσης, κρίσιμο σημείο είναι να δούμε πώς διαχειρίζονται τα σκουπίδια τους προηγμένες χώρες και ποια τα αποτελέσματα σ΄ αυτές για να παραδειγματιστούμε από τα θετικά και να αποφύγουμε τα αρνητικά.

Τέλος θα πρέπει να συναποφασίσουμε (πολίτες, Δήμοι, Περιφέρειες, Κυβέρνηση) τι πρέπει να κάνει ο καθ΄ ένας πάνω σ΄ αυτό το τόσο σημαντικό θέμα και όχι να βασιζόμαστε εν έτη 2020 σε ένα απαρχαιωμένο μοντέλο διαχείρισης που σχεδόν δεν διαφέρει από τριτοκοσμικές χώρες.

Είμαστε από τις λίγες χώρες της ΕΕ που ακόμη πληρώνουμε τέλη (μέσω της ΔΕΗ) με το σύστημα των τετραγωνικών του σπιτιού μας και όχι με το βάρος ή τον όγκο σκουπιδιών που παράγουμε. Για παράδειγμα ένας που ζει μόνος του σε ένα σπίτι 80 τετραγωνικών και παράγει 1 κιλό σκουπίδια τη μέρα πληρώνει για σκουπίδια ίσα με μία τετραμελή οικογένεια που ζει επίσης σε ένα σπίτι 80 τετραγωνικών και παράγει 4 κιλά σκουπίδια τη μέρα. Και δεν φτάνει που όλοι αυτοί πληρώνουν το ίδιο αλλά δεν έχουν και κανένα κίνητρο να μάθουν και να "δουλέψουν" στην κατεύθυνση μείωσης των σκουπιδιών τους.

Είμαστε από τις λίγες χώρες που "θάβουμε" χωρίς καμία επεξεργασία ή διαλογή το 95% των σκουπιδιών σε χωματερές έξω από τις πόλεις κλ.π. κλ.π.

Τι πρέπει να κάνουμε;

Αφού αποφασίσουμε ότι τα σκουπίδια που εμείς παράγουμε είναι πρόβλημα όλων μας πρέπει να μάθουμε να τα διαχειριζόμαστε ή να ζητήσουμε να μας μάθουν.

Πρέπει να υπάρξει πρόληψη με κίνητρα. Πρέπει να βρούμε λύσεις για να παράγουμε λιγότερα απορρίμματα. Ένα κίνητρο (που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στην ΕΕ) είναι η χρέωση στον πολίτη να γίνεται με το κιλό ή τον όγκο σκουπιδιών που παράγει και όχι με τα τετραγωνικά του σπιτιού του όπως σήμερα.

Πρέπει να στραφούμε στην επαναχρησιμοποίηση αλλά αυτό προϋποθέτει την ανάληψη πρωτοβουλιών από την πολιτεία, την τοπική αυτοδιοίκηση και τον ιδιωτικό τομέα για τη δημιουργία υποδομών και επιχειρηματικότητας σχετικά με τη διαχείριση και επαναχρησιμοποίηση ηλεκτρικών συσκευών, παλαιών επίπλων, ρουχισμού και άλλων προϊόντων, που σήμερα καταλήγουν στα απορρίμματα.

Πρέπει να εφαρμόσουμε την οικιακή κομποστοποίηση. Τα οικιακά οργανικά αποτελούν το 35%-50% των απορριμμάτων μας και μπορούν εύκολα και οικονομικά να κομποστοποιηθούν στις κατοικίες μας.

Πρέπει να εφαρμόσουμε τη διαλογή στην πηγή των απορριμμάτων με 4 κάδους. Παράλληλα με την οικιακή κομποστοποίηση, μπορεί να υιοθετηθεί άμεσα από την πολιτεία και τους ΟΤΑ το μοντέλο με 4 κάδους για τη συλλογή των απορριμμάτων και υπολοίπων υλικών. Υπάρχουν χώρες στην ΕΕ που έχουν καταργήσει τελείως τους κάδους εφαρμόζοντας τη διαλογή και συλλογή των απορριμμάτων πόρτα - πόρτα.

Πρέπει να προβούμε σε βήματα ελαχιστοποίησης υπολειμμάτων. Εφόσον εφαρμοσθεί το μοντέλο των 4 κάδων, η διαλογή των υλικών στα ΚΔΑΥ θα μπορεί να λειτουργεί πολύ ικανοποιητικότερα σε σχέση με σήμερα, διότι θα οδηγείται για διαλογή το 20-25% των σημερινών ποσοτήτων. Έτσι, τα παραγόμενα RDF (καύσιμο από σκουπίδια) και υπολείμματα θα μπορούν σταδιακά να ελαχιστοποιηθούν προς το 1-3%.

Πρέπει να προβούμε σε βήματα βελτιστοποίησης της υπάρχουσας εναλλακτικής διαχείρισης και επέκτασή της και σε άλλα υλικά. Σήμερα υπάρχουν και άλλες σημαντικές κατηγορίες υλικών (όπως τα επικίνδυνα οικιακά, αχρησιμοποίητα ή ληγμένα φάρμακα, ο ρουχισμός και τα υποδήματα, τα έπιπλα ή άλλα ογκώδη προϊόντα) για τις οποίες δεν υπάρχουν αντίστοιχα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης και θα πρέπει να δημιουργηθούν με ευθύνη της πολιτείας, ώστε να μπορούν να συνεργαστούν με αυτά οι ΟΤΑ και να πετύχουν περαιτέρω μείωση των προς διάθεση υλικών με παράλληλη περιβαλλοντική διαχείριση.

Πρέπει να προβούμε στη δημιουργία διαδημοτικών Κέντρων Ανακύκλωσης σε όλη την Ελλάδα. Τα Κέντρα Ανακύκλωσης (ΚΑ) μπορούν να αποτελέσουν βασικό άξονα για την εναλλακτική διαχείριση των αστικών αποβλήτων. Αποτελούν ένα χώρο προσωρινής αποθήκευσης και ταξινόμησης όλων των υλικών μέχρι τη μεταφορά τους για τελική διαχείριση ή ανακύκλωση.

Πρέπει να αποφύγουμε τη θερμική επεξεργασία σκουπιδιών. Με τα σημερινά δεδομένα οι τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας (καύση, πυρόλυση, αεριοποίηση) ως μέθοδοι τελικής διάθεσης των απορριμμάτων αποδείχθηκαν ακατάλληλες κυρίως λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων (εκπομπές επικίνδυνων αερίων και παραγωγή τοξικής στάχτης).

Πρέπει να δημιουργήσουμε μονάδες κομποστοποίησης. Η κομποστοποίηση θα πρέπει να αποτελέσει την κύρια επιλογή της πολιτείας για τη διαχείριση των υλικών του 3ου κάδου (οικιακά οργανικά) και των "πράσινων" υλικών των ΟΤΑ (κλαδέματα), αξιοποιώντας τους σταθμούς μεταφόρτωσης σε κάθε περιφέρεια για τη μεταφορά των οργανικών. Έτσι, στους περιφερειακούς σχεδιασμούς θα πρέπει να διερευνηθεί και επιλεγεί η δυνατότητα της δημιουργίας μικρού, μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους μονάδων κομποστοποίησης με ευθύνη των ΟΤΑ και της Περιφέρειας.

Πρέπει να επενδύσουμε στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω απαιτείται συστηματική ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και ενεργοποίηση των πολιτών και για το λόγο αυτό θα πρέπει να οργανώνονται από τα εθνικά συστήματα ανακύκλωσης, τους ΟΤΑ και την πολιτεία, σε συστηματική ετήσια βάση, ολοκληρωμένα προγράμματα ευαισθητοποίησης–ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών, στα οποία να εμπεριέχονται πολυδιάστατες δράσεις (όπως προβολή με πολλούς τρόπους σε ΜΜΕ, εκδηλώσεις, διαφημιστικά σποτ, έντυπο υλικό) αλλά κυρίως περιβαλλοντική ενημέρωση στα σχολεία και πόρτα–πόρτα ενημέρωση των δημοτών.

Όλα αυτά εξαρτώνται από τους `υπεύθυνους" που εμείς εκλέγουμε.

Από την "κορυφή" (Κυβέρνηση) έως τον "τελευταίο εκλεγμένο" (Τοπική Αυτοδιοίκηση).

Συνήθως αφού πρώτα τους εκλέξουμε μετά διαπιστώνουμε ότι είναι ανεπαρκείς και αναγκαζόμαστε να βγαίνουμε στο δρόμο διαμαρτυρόμενοι για τις λάθος επιλογές τους. Αλλά όταν φτάνουν ξανά οι εκλογές ψηφίζουμε και πάλι ανάλογα τη συμπάθειά μας, το σόι μας, τους γνωστούς μας κλ.π. και όχι ανάλογα των γνώσεών τους ή των ιδεών που "κουβαλούν".

Πρέπει επιτέλους να αρχίσει μία προσπάθεια απ΄ όλους μας να σταματήσουμε να εκλέγουμε ανθρώπους χωρίς πριν τους ζητήσουμε να μας καταθέσουν τις προτάσεις τους, ιδιαίτερα σε βασικά ζητήματα που αφορούν όλους μας.

Εύχομαι στους υποψηφίους καλό και δημιουργικό αγώνα.

Εύχομαι στους πολίτες καλή και "ψαγμένη" επιλογή.

Παπαϊωάννου Τριαντάφυλλος

Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ρήγα Φεραίου

Μέλος του ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης Κάρλας