Η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, περιγεγραμμένη από τον Ο.Η.Ε. το 1948, συνέθεσε ένα πάζλ θεμελιωδών δικαιωμάτων που προφυλάσσουν την ασφάλεια, την αξιοπρέπεια, την ελευθερία και την αυτοδιάθεση του ανθρώπου μέσα σε οποιοδήποτε κοινωνικό σύνολο. Μέρος της Διακήρυξης και συγκεκριμένα το άρθρο 2, αναφέρει ρητά, πως όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται ίσης μεταχείρισης, ανεξαρτήτως “φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής καταγωγής, περιουσίας, ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης”.

Ωστόσο, η νομική καταγραφή και κατοχύρωση απέχει παρασάγκας από την εφαρμογή και την πλήρωση της δέσμευσης για μια κοινωνία δικαίου και ισότητας. Μέσα στο σύνολο και τη συντακτική δομή αυτών των λέξεων, υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι παρά το γεγονός πως "στη μακέτα" απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα, στην πραγματικότητα βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό, διακρίσεις και περιθωριοποίηση.

Η λίστα με τις κοινωνικές ομάδες που το υφίστανται αυτό είναι μακροσκελής - ίσως και ατέρμoνη. Αν έπρεπε κανείς δειγματοληπτικά να επιλέξει κάποιες από τις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, η πρώτη εξ’ αυτών θα ήταν τα άτομα με ειδικές ανάγκες και κινητικές αναπηρίες. Τα άτομα με κινητικές αναπηρίες βιώνουν βαθύ αποκλεισμό, σε μια κοινωνία που θεωρητικά αλλά και δομικά δεν έχει ακόμη καταφέρει να δημιουργήσει χώρο για εκείνα.

Από τα πεζοδρόμια που είναι κατά βάση πολύ στενά ως τις ελάχιστες πολυκατοικίες που διαθέτουν ράμπες πρόσβασης, όλη η δημόσια ζωή και οι δομές της δείχνουν πως ακόμη δεν έχουμε προσαρμοστεί στην έννοια της διαφορετικότητας και την ισότιμης προσβασιμότητας. Παρόμοιου τύπου αποκλεισμό βιώνουν οι τοξικοεξαρτώμενοι και οι αποφυλακισμένοι. Φέροντες το στίγμα του περιθωρίου, η επανένταξη των ατόμων αυτών στο κοινωνικό σύνολο φαντάζει βιβλικό έργο, με ιώβεια διάσταση. Ειδικά σε επαρχιακές περιοχές, τα κέντρα απεξάρτησης και επανένταξης είναι λιγοστά συγκριτικά με τα μεγάλα αστικά κέντρα, με αυτό να ισχύει και για όσους αποφυλακισθέντες προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους ενταγμένοι στο κοινωνικό σύνολο. Σημαντικός αλλά κι "απών" πολλές φορές ο ρόλος της Περιφέρειας, που ενώ θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω δομές και να εξυγιάνει τις υπάρχουσες, απέχει, ενισχύοντας το κλίμα της διάκρισης και του αποκλεισμού.

Ωστόσο διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό δε βιώνουν μόνο άτομα που κουβαλούν το στίγμα της "επικίνδυνης" διαφορετικότητας, αλλά και άλλες, "αόρατες" κατηγορίες ανθρώπων, όπως οι ηλικιωμένοι. Ας είμαστε ειλικρινείς, η ζωή προχωρά και ο ρυθμός ανάπτυξης και μεταβολής των κοινωνικών ρυθμών έχουν καταστήσει τους ηλικιωμένους "ασύμβατους" με την πραγματικότητα. Η έλλειψη κέντρων απασχόλησης τους, η οικογενειακή περιθωριοποίηση ή η έλλειψη οικογένειας, θέτει πολλές φορές τους γηραιότερους σε δυσμενή θέση, με τους Δήμους και τις Περιφέρειες να περιορίζονται στη συντήρηση των ΚΑΠΗ - πολλές φορές κι ανεπιτυχώς. Δεν είναι τυχαίο που ο τοπικός τύπος καταγράφει με μετρήσιμη συχνότητα αυτοκτονίες ηλικιωμένων, με κίνητρα τη μοναξιά και την περιθωριοποίηση.

Σε παρόμοια μοίρα βρίσκονται και οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι οποίες ανέκαθεν υφίσταντο μιας μορφής άτυπο ρατσισμό λόγω της διαφορετικής αριθμητικής τους μορφής: ένας γονιός αντί για δύο, έφερνε πάντα υποψίες ή και λύπηση στην πλειονότητα των συμπολιτών μας, ειδικά σε πιο παλιές, συντηρητικές εποχές. Αντίστοιχα, και οι ευκαιρίες απασχόλησης μειώνονταν, αλλά και οι δυνατότητες ισάξιας κοινωνικοποίησης λόγω του προαναφερθέντος στίγματος.

Οι άνθρωποι που στο σύνολο τους βιώνουν τον αντίκτυπο της διαφορετικότητας είναι πολλοί. Όλοι όμως είμαστε διαφορετικοί, και όλοι ίσοι. Η θέση των "ισχυρών", είναι εκείνη που καλείται να δημιουργήσει και να διαμορφώσει χώρο για όσους κατά το παρελθόν βίωναν διακρίσεις και αποκλεισμό, και εξακολουθούν να ζουν υπό αυτό, το πρίσμα παρά τους νεωτερισμούς και τους φιλελεύθερους μανδύες. Μονάδες υποστήριξης, απασχόλησης και φροντίδας, θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για την ομαλή κοινωνική συμβίωση αλλά και πρόοδο. Εκεί βρίσκεται και η ευθύνη της Περιφέρειας, στη διεκδίκηση και ένταξη σε ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης, στο να αποδείξει πως όλοι έχουν δικαίωμα στην αλληλεγγύη και τη βοήθεια, ειδικά οι πιο ευάλωτοι.

Σε μια υγιή κοινωνία, κανείς δε μπορεί να προχωρήσει αρκετά μόνος, αυτή είναι και έννοια του συνόλου. Και στα σύνολα, η δύναμη βρίσκεται στη συλλογικότητα, όχι στις μονάδες.

Γιάννης Σκρίμπας: Υποψήφιος Περιφερειακός Σύμβουλος Μαγνησίας- υποψήφιος περιφερειάρχης Νίκος Τσιλιμίγκας