Έχουμε ιερή υποχρέωση να θυμίζουμε και να θυμόμαστε τι συνέβη στην πατρίδα μας στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής ώστε να μην ενισχύεται  ο κίνδυνος διολίσθησης  ξανά στα σκοτάδια του φασισμού.

Το ιστορικά αρχεία μας πληροφορούν ότι τον Οκτώβρη του 1943 σχηματίστηκε το 54ο Σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ. με έδρα την Άνω Κερασιά και τομέα ευθύνης το Πήλιο, το Μαυροβούνι και τον Κίσσαβο. Το αντάρτικο φούντωσε στα χωριά του Πηλίου. Δίνονταν νικηφόρες μάχες στην Τσαγκαράδα, στην Πορταριά, στη Ζαγορά. Οι Γερμανοί αποφάσισαν θηριώδη αντίποινα σε βάρος του άμαχου πληθυσμού.

Σχεδίασαν να πυρπολήσουν τη Δράκεια, τα Κανάλια και τις Μηλιές και όπως τεκμηριώνεται το πραγματοποίησαν.

Στις 16 Νοεμβρίου του 1943, ημέρα Τρίτη, στις 7 η ώρα το πρωί οι Γερμανικές κατοχικές δυνάμεις εισέβαλαν στα Κανάλια της Μαγνησίας και έκαψαν γύρω στα 300 πέτρινα δίπατα σπίτια, το σχολείο, το κεντρικό καφενείο και ανατίναξαν την εκκλησία της Παναγιάς μαζί και το εξάγωνο καμπαναριό της. Πυροβόλησαν ή σκότωσαν εν ψυχρώ κατοίκους, για εκφοβισμό, γυναίκες και άντρες.  Μεταξύ αυτών μια γυναίκα που προσπάθησε να σβήσει το σπίτι της με ένα κουβά νερό κι ένα νεαρό κορίτσι που έτρεχε να σωθεί με ένα καρβέλι ψωμί στα χέρια της. Πήραν μαζί τους 52 όμηρους οι οποίοι μεταφέρθηκαν στη Λάρισα κι από εκεί στη Θεσσαλονίκη. Κι όλα αυτά συνέβησαν ως αντίποινα για την αντιστασιακή δράση που προσέφερε η περιοχή στον αγώνα κατά του Ναζισμού και στην απελευθέρωση της πατρίδας μας.

Ο ιερός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που ανατινάχτηκε από τους Γερμανούς εγκαινιάστηκε στις 16 Μαρτίου του 1804. Ήταν ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής με δυο παρεκκλήσια αφιερωμένα το ένα στη δεξιά πλευρά στα εισόδια της Θεοτόκου και το άλλο προς την αριστερή πλευρά στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Το καμπαναριό ήταν εξάγωνο σε αυτόνομο κτήριο. Ο Φιλιπίδης τη χαρακτηρίζει «εύμορφη και μεγάλη όπου δεν είναι τοιαύτη εις μέγεθος εις όλα τα χωριά της Δημητριάδος», (Λεφούσης, 1997).

Οι θηριωδίες των Ναζί στα Κανάλια τεκμηριώνονται μέσα από το φωτογραφικό φακό της Βούλας Παπαιωάννου η οποία εντάσσεται στο ρεύμα της «ανθρωπιστικής φωτογραφίας» που αναπτύχθηκε ως αντίδοτο της κατάλυσης των ανθρωπίνων αξιών εξαιτίας του πολέμου.

Ο αγώνας των συμπατριωτών της για επιβίωση, όπως αποτυπώθηκε από το φακό της με σεβασμό, καθαρή ματιά και διακριτική συμμετοχή, αποκτά παγκοσμιότητα και αντανακλά την πίστη στη δύναμη του απλού ανθρώπου και στην αξία της ζωής.

Μετά την Απελευθέρωση ως υπεύθυνη του φωτογραφικού τμήματος της UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration) περιηγήθηκε τη ρημαγμένη ελληνική ύπαιθρο και κατέγραψε τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης των κατοίκων της. Η περιήγηση αυτή οδήγησε τα βήματά της στα Κανάλια και αποτύπωσε τη φρίκη του πολέμου και της κατοχής. Καθρέφτες μνήμης οι φωτογραφίες της βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη, που  βρίσκεται στην οδό Πειραιώς στην Αθήνα, και αποδίδουν την αξιοπρέπεια των Καναλιωτών μέσα από τα ερείπια των σπιτιών τους. Αποδίδουν ακόμα την ελπίδα καθώς ο πελαργός επιστρέφοντας στον τόπο που ήξερε έχτισε τη φωλιά του στο ψηλότερο γκρέμισμα της εκκλησιάς.

Σήμερα που ο  πόλεμος ενάντια στη συλλογική μνήμη διεξάγεται μέσα από ένα πολυδαίδαλο δίκτυο παραγόντων διαμόρφωσης της καθημερινής ζωής και της συνείδησης αποτελεί δικαίωμα η μνήμη και υποχρέωση όλων μας η αντίσταση στη λησμονιά. Ο Βρετανός ιστορικός Eric Hobsbawm (1995) στο έργο του «Η εποχή των Άκρων» αναφέρει: Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και ανατριχιαστικά φαινόμενα του τέλους του εικοστού αιώνα είναι η καταστροφή του παρελθόντος….. Οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, στο τέλος του αιώνα μας, αναπτύσσονται μέσα σε κάποιο είδους μόνιμο παρόν, απ’ όπου απουσιάζει η οποιαδήποτε οργανική σχέση με το δημόσιο παρελθόν των καιρών τους. Όταν χαθεί η μνήμη, συνήθως η εμπειρία βιώνεται πανάκριβα.

Στο πλαίσιο αυτού του προβληματισμού αναδεικνύεται η ανάγκη μιας διαφορετικής προσέγγισης της διδακτικής της ιστορίας στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Φαίνεται ότι η διάκριση της γενικής ιστορίας από την τοπική ιστορία προωθεί ερευνητικές διαδικασίες εκ μέρους των μαθητών. Η επιλογή του υπό διερεύνηση ιστορικού τοπικού θέματος, ο προγραμματισμός των σχετικών δραστηριοτήτων, η συμμετοχή στην ομαδική δράση, η δυνατότητα ισοτιμίας και ελευθερίας αλλά και η χαρά της παραγωγής νέου γνωστικού προϊόντος διαμορφώνει δημοκρατικούς πολίτες με ισχυρή και τεκμηριωμένη την ιστορική μνήμη τους. Επιπλέον ενισχύονται  οι εναλλακτικοί τρόποι μάθησης με την αξιοποίηση της ιστορικής αφήγησης, των μαρτυριών, των ιστορικών πηγών.

Το χωριό μας, τα Κανάλια της Μαγνησίας, δικαιούται και επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί ο χαρακτηρισμός του ως «μαρτυρικός τόπος».

Σήμερα το μόνο που επιβάλλεται να κάνουμε είναι να κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ σε αυτούς τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν  αναφέροντας με βαθύ σεβασμό τα ονόματά τους: Ελένη Ράμπου, Σταματία Ευαγγέλου, Αικατερίνη Κουμασίτη, Δέσποινα Ντελάκου, Στέργιος Τσούκας (Χατζής), Ιωάννης Καραγιάννης, Ιωάννης Χατζηγεωργίου.

Ας είναι αιωνία η μνήμη σας!