Από το προσωπικό μου αρχείο. Η ιστορική μνήμη θα πρέπει να παραμείνει ζώσα για όλους μας. Μνήμη που βοηθάει τις νεότερες γενιές να γαλουχηθούν με ιδανικά για να συνεχίσουν τον αγώνα της ζωής. Το απόσπασμα της συνέντευξης που ακολουθεί περιέχει προσωπικά βιώματα στα βουνά της Αλβανίας εκείνο τον Οκτώβρη του 1940 από τον λοχία του Ελληνικού Στρατού Απόστολο Λάππα, κάτοικο εν ζωή Ριζομύλου Μαγνησίας, εκλιπόντα σήμερα, μα πάντοτε παρόντα. 

Ο Απόστολος Λάππας αξιώθηκε να ζήσει μία γεμάτη ζωή, να δουλέψει, να χαρεί, να αποκτήσει μεγάλη φαμελιά- έξι θυγατέρες - να καμαρώσει γαμπρούς, εγγόνια και δισέγγονα. 

Η αφήγησή του για την εμπειρία του ελληνοϊταλικού πολέμου, συχνά διακόπτονταν από τους λυγμούς του εξαιτίας της έντονης συναισθηματικής του φόρτισης. 

Κάθε χρόνο την 28η Οκτωβρίου, με τον πρώτο χτύπο της καμπάνας του Αγίου Δημητρίου στο Ριζόμυλο, ήταν εκεί, μπροστά - μπροστά στην εκκλησιά φορώντας το καλό του κουστούμι. Βαθιά θρησκευόμενος, γνήσιος πατριώτης, άριστος οικογενειάρχης.

Απόσπασμα από ληφθείσα συνέντευξη τον Οκτώβρη 2004

Ποια ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα πριν την κήρυξη του πολέμου το 1940;

Είμαι γεννημένος το 1911,11 Σεπτεμβρίου. Πριν να ξεσπάσει ο πόλεμος υπήρχαν φήμες που μιλούσαν για πόλεμο. "Θα γένει πόλεμος, θα γένει πόλεμος". 

Εμάς μας επιστράτευσαν δήθεν για εκπαίδευση στα νέα όπλα, για ένα μήνα, από το καλοκαίρι. Όταν χτυπήθηκε η "Έλλη" τα πράγματα αγρίεψαν πολύ. Εκεί που νομίζαμε πως θα απολυθούμε (είχαμε ήδη δυόμισι μήνες), εκεί μας ντύσαν κανονικά και όλο μας τραβούσαν στον ανήφορο. Τύρναβο, Σέρβια, Κοζάνη, Βαβατσ`κο, Άργος Ορεστικό, Καστοριά και σύνορα. Εκεί μας βρήκε ο πόλεμος το `40 και το `41 ύστερα. 

Θυμάστε την πρώτη μάχη που συμμετείχατε; 

Πριν από την πρώτη μάχη, που ποτέ δεν θα ξεχάσω, θα σας πω για τον πρώτο σκοτωμένο που αντίκρυσα δίπλα μου. Εμείς κάναμε αναγνώριση στο μέρος. Σηκωνόμαστε το πρωί, ειδοποιούνται οι στρατιώτες και μας έδωσαν από μία ρέγγα να φάμε.

Κάνουμε τον κατήφορο, νύχτα – χαραγή. Κατεβήκαμε την χαράδρα, σιωπηλά, νύχτα και πιάσαμε τους πρόποδες του Γράμμου. Είχαμε σακίδια, αντίσκηνα και τον οπλισμό μας. Αυτή ήταν η διαταγή. Περάσαμε ένα πολύ δύσκολο δάσος, πυκνό με τα όπλα χιαστί για να τραβιόμαστε απ` τα δέντρα, να βγούμε απάν`. Βγήκαμε απάν`, δεν μας πήραν χαμπάρι. Εκεί που ξεμυτίσαμε, ήταν το μέρος σπανό, που λέμε εμείς. Δεν είχε τίποτα, ούτε ένα κλαράκι μέχρι πίσω στα φυλάκια πέρα της Αλβανίας. Ο Ταγματάρχης στήνει το πολυβόλο, κάνει το σταυρό του, η πρώτη ριπή. Έπρεπε ν` ακούσουμε τον Ταγματάρχη πρώτα. Άρχισε τώρα, βάλε τι γίνεται σ` ένα πόλεμο! Όλα μαζί: όπλα, πολυβόλα, κανόνια, αεροπλάνα... χαλούσε ο κόσμος. 

Ένας λοχίας και αυτός της διμοιρίας μου από τον Πλατύκαμπο λέει: "Τι γίνεται εδώ;" και γονάτισε για να δει.

"Σε δευτερόλεπτα...ανάσκελα". Τον είχε βρει σφαίρα. Τον τραβάω παραπίσω στο δάσος. Ήταν νεκρός. Τέλος. Δεν ήταν ώρα για κουβέντα με κανέναν. Ο Ταγματάρχης είπε να μαζέψω τα προσωπικά του αντικείμενα και να του τα παραδώσω.  Είχε μια ταυτότητα από το κορίτσι - ήταν αρραβωνιασμένος - και ένα ρολόι. Τα `μασα, τα`δωσα. Κρίμα... Κακό μεγάλο... 

Εκτός από την εικόνα του θανάτου τι άλλο σας σημάδεψε σ` αυτόν τον πόλεμο;

Τα κρυοπαγήματα.  Όταν μπήκε για τα καλά ο χειμώνας με τα κρύα και τα χιόνια... μεγάλο βάσανο.

Εγώ έπαθα κρυοπαγήματα στο αριστερό μου πόδι. Μέσα στο χιόνι όταν πηγαίναμε, κάποιες φορές όταν μας το επέτρεπαν, προσπαθούσαμε να ανάψουμε κάποια φωτιά για να ζεσταθούμε. Μαζεύαμε ξύλα μες το σκοτάδι. Άλλος μάζευε κόκκαλα αντίς για ξύλα. Χειμώνας βαρύς, μάχες πολλές, σκοτωμένοι που χώνεψαν. Νύχτα, ξύλα, ανθρώπινες αρίδες που τις περνούσαν για ξύλα...

Τα δικά μου κρυοπαγήματα, καλυτέρευσαν από μια αλοιφή, όπως τα μοσχοσάπουνα τ` άσπρα. Ήταν σαν παστό από χοιρινό κρέας. Μου την έδωσε ένα καλόπαιδο, ένας νοσοκόμος. Όμως άλλοι χάσαν το πόδι τους, τους το έκοψαν για να μην πεθάνουν. 

Τι άλλο θυμάστε έντονα από τον πόλεμο;

Την ψείρα. Είχαμε λιανιστεί απ` την ψείρα, μέχρι τα φρύδια ψείρες. Μια μέρα, λιακάδα, ήρεμα τα πράγματα χωρίς μάχη, ξεντυνόμαστε. Μόλις βάρεσε η ζέστα, εκείνη η κόντα που είχαμε, έσκασε. Το βράδυ παλαβώσαμε. Ήταν τόση η ψείρα που είχαμε κάνει πληγές απ` το ξύσιμο. Εκατομμύρια ψείρες. Φέρναμε τα ρούχα πάνω στο κεφάλι για να ξυνόμαστε. Κρυώναμε ύστερα και ξυπνούσαμε απ` την ταλαιπωρία. 

Έγραφα γράμματα στον πατέρα μ`. Τι να γράψω; Όλα καλά πατέρα. Όλα ρόδινα. Ούτε έλεγα πόσοι σκοτώθηκαν. Απαγορευόταν. Λογοκρισία. Απλά από κάστανα..., θέλουμε ψητά, θέλουμε βραστά. Οι δικοί μου με τα κάστανα θα καταλάβαιναν πως ήταν οι ψείρες και τα ρούχα που ήθελαν ζεμάτισμα. 

Ερώτηση: Υποφέρατε και από πείνα;

Απελπιστική κατάσταση. Έφτασαν οι φαντάροι να τρων, να κόβουν κρέατα από ψόφια ζώα, να το ψήνουν, να το φαν. Μέχρι εκεί έφτασε το κακό. Μεταγωγικά μουλάρια είτε κι απ` αυτούς, είτε δικά μας σκοτωμένα. Η πείνα δεν είχε μάτια. Τόσο το κακό, μεγάλο. 

Ζήσατε την εαρινή επίθεση του Μουσολίνι;

Η μάχη με τον Μουσολίνι, στις 9 Μαρτίου, χαραγή. Εμείς ήμασταν κοντά, δεν ήμασταν όμως μέσα στη μάχη αυτή. Δύο εικοσιτετράωρα δεν έπαψαν οι σφαίρες. Μια βοή άκουγες, μέρα – νύχτα και το βράδυ μια λαμπάδα από φωτιά. Χαλούσε ο κόσμος, καιγόταν το σύμπαν. Μακελειό. Όμως αντέξαμε. Ο Μουσολίνι ζήτησε ανακωχή για να θάψει τα πτώματα των Ιταλών. 

Ύστερα ήρθε η οπισθοχώρηση, ο πόλεμος με τους Γερμανούς. Ποτές πόλεμος! Ο πόλεμος είναι φρικτός. Ποτές πόλεμος! Ειρήνη και προκοπή για όλο τον κόσμο. Αγάπη για την Πατρίδα. Εμείς κάμαμε το χρέος μας.  

Σημείωμα

Οι μνήμες και τα λόγια από καρδιάς ενός νέου λοχία τότε στον πόλεμο του `40, δένονται όμορφα με τις σκέψεις του μοναδικού Οδυσσέα Ελύτη "Η πορεία προς το μέτωπο" (απόσπασμα από το Άξιον εστί) που αποτυπώνει στο χαρτί με το απαράμιλλο λογοτεχνικό του χάρισμα. Ακούγοντας τη διασωθείσα στεντόρεια φωνή του Μάνου Κατράκη να αναγιγνώσκει, μπορούμε να ψυχανεμιστούμε την εποχή του 1940.

"Καλό Παράδεισο"
Μνήμη και Τιμή 
στους αγωνιστές της
Ζωής και του Έθνους.