Ημέρα μνήμης η 9η Μαΐου, καθώς το 1945 σήμανε τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μας δίνει την ευκαιρία να παρουσιάσουμε ένα βιβλίο με σπάνια ντοκουμέντα που κυκλοφόρησε αυτή την περίοδο, μέσα από συνέντευξη του συγγραφέα του Χαράλαμπου K. Αλεξάνδρου.

Πρόκειται για το βιβλίο "Αυτόμολοι της Βέρμαχτ στο 54ο Σύνταγμα ΕΛΑΣ", με υπότιτλο "το ΧΧΙ./999 Ποινικό Τάγμα στη Μαγνησία» (ISBN 978-618-00-2446-3).

-Ποιοι ήταν οι λόγοι επιλογής του εν λόγω θέματος;

-Γνωρίζαμε πως στο 54^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, που είχε ως πεδίο δράσης την Ανατολική Θεσσαλία σε μια περιοχή  περίπου 8.500 τετ. χιλιομέτρων, αυτομόλησαν πολλές εκατοντάδες ξένοι στρατιώτες. Τότε ήταν στην διάθεσή μας ονόματα 219 αυτόμολων: Ιταλών, Γερμανών, Σοβιετικών, Τσέχων, Γάλλων και Βέλγων, τώρα είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε τον αριθμό τους σε 300, πιθανότητα όμως υπήρξε μεγαλύτερος. Θελήσαμε, ως Κ.Ι.ΠΟ.ΚΕ, Κέντρο Ιστορίας Πολιτισμού Κερασιάς (η Κερασιά είναι χωριό στο Βόρειο Πήλιο όπου ήταν η έδρα της ένοπλης Αντίστασης της περιοχής), να ασχοληθούμε ερευνητικά με το φαινόμενο. Ξεκινήσαμε όπως ήταν αναμενόμενο με  τους Ιταλούς, είναι γνωστό άλλωστε πως χιλιάδες Ιταλοί αυτομόλησαν στην Ελληνική Αντίσταση ιδιαίτερα μετά την Ιταλική συνθηκολόγηση την 8/9/1943. Η έρευνα οδήγησε  στην έκδοση του βιβλίου "Η Μεραρχία Πινερόλο, Σεπτέμβριος 1943-Δεκέμβριος 1944", το 2008.

Αναφορικά με τους  Γερμανούς δεν είχαμε πολλές πληροφορίες. Ήταν στην διάθεσή μας μόνον κάποιες φωτογραφίες τους από το `Αρχείο Στουρνάρα` και αρκετά έγγραφα- ανακοινώσεις   Γερμανών αυτόμολων, δημοσιευμένα στο δίτομο έργο του Νίκου Στουρνάρα `Η Μαγνησία στις φλόγες`. Αρχικά θέσαμε ως στόχο  την χρονοβόρα διαδικασία της αναγνώρισής τους δια μέσου των  φωτογραφιών. Μια επίσκεψη Γερμανών στην έδρα του ΚΙΠΟΚΕ το καλοκαίρι τους 2018, υπήρξε η αιτία να διευρυνθούν προς πολλές κατευθύνσεις οι ορίζοντες των βλέψεών μας. Είχαν την ευγενή καλοσύνη να μας αφήσουν το βιβλίο `Die mit Dem Blauen Schein`, `Αυτοί με το Μπλε Πιστοποιητικό`. Ήταν το χρώμα του πιστοποιητικού αποκλεισμού, που εξέδιδαν οι ναζιστικές αρχές για τους φυλακισθέντες για ποινικά και πολιτικά αδικήματα. Το βιβλίο υπήρξε η αιτία να πληροφορηθούμε   για πρώτη φορά  την  εντελώς άγνωστη δράση των Γερμανών αυτόμολων  στον Βόλο. Επακολούθησε έρευνα σε Γερμανικά αρχεία και βιβλιογραφία, η οποία συνδυαζόμενη με ανάλογη σε έγγραφα του 54^ου Συντάγματος και στην Ελληνική βιβλιογραφία οδήγησαν στην πρόσφατη έκδοση του βιβλίου: `Αυτόμολοι της Βέρμαχτ στο 54<sup>ο</sup> Σύνταγμα ΕΛΑΣ`.  Κατ’ αυτόν τον τρόπο ήλθε στην επιφάνεια μια υπόθεση εντελώς άγνωστη μέχρι τούδε στην Ελληνική Ιστοριογραφία, η οποία καίτοι αφορά την Μαγνησία η εμβέλεια της  ξεπερνά κατά πολύ τα όρια του νομού.

-Τι ήταν οι μονάδες 999;

-Σύμφωνα με τους νόμους του ναζιστικού καθεστώτος όσοι καταδικάζοντας για ποινικά η πολιτικά αδικήματα θεωρούνταν wehrunwürdig "ανάξιοι στράτευσης" η απλώς  WUστη στρατιωτική ορολογία.

H επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, όπως ήταν η κωδική ονομασία της επίθεσης κατά της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε εξαιρετικά δαπανηρή για τα ναζιστικά στρατεύματα, οπότε το καθεστώς   αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να ενσωματώσει αρχικά τους "ανάξιους στράτευσης" στις κανονικές μονάδες του στρατού. Αργότερα προχώρησε στο σχηματισμό ξεχωριστών μονάδων,  σε μια πρώτη φάση με τη  δημιουργία της "Ταξιαρχίας Ζ" και αργότερα  με την "Μεραρχία 999". Αμφότερες οι ονομασίες ήταν σημειολογικά φορτισμένες. Ο αριθμός 999 επιλέχθηκε για να εκφράσει την απόσταση από την ονομασία των κανονικών τμημάτων  πεζικού. Κατ’ αυτόν το τρόπο τονίζονταν πως οι  μονάδες που απάρτιζαν  την εν λόγω μεραρχία, ήταν υποδεέστερες των άλλων της Βέρμαχτ.  Για τον ίδιο λόγω και η "Ταξιαρχία Ζ", όντας το “Ζ” το τελευταίο γράμμα της γερμανικής αλφάβητου. To 60% περίπου των εν λόγω μονάδων αποτελούνταν από καταδικασθέντες για πολιτικά η ποινικά αδικήματα.

-Πoια ήταν η έκταση του φαινομένου στην περιοχή;

-Στη Μαγνησία τους δύο τελευταίους μήνες πριν την απελευθέρωση εγκαταστάθηκε το  21^ο Τάγμα της Μεραρχίας 999 ,που ήταν ίσως από τα πιο "πολιτικοποιημένα" της Μεραρχίας. Οι "ανάξιοι στράτευσης" πολιτικοί ανέρχονταν στους 150. Μεγάλο μέρος του τάγματος έχοντας υπηρετήσει στην κόλαση του Ανατολικού Μετώπου, είχε επίγνωση ότι οι μέρες του καθεστώτος ήταν μετρημένες. Στη Μαγνησία έφτασαν συνεπώς αποφασισμένοι για δράση. Προφανώς θα διαπίστωσαν πως η περιοχή ήταν κάτω από τον πλήρη σχεδόν έλεγχο του ΕΛΑΣ. Πράγματι οι Γερμανοί είχαν υπό το έλεγχό τους μόνον τον Βόλο, κάποια περίχωρα του και την οδική αρτηρία Βόλου Πορταριάς Πλιασιδίου (σε υψόμετρο 1500 περίπου μέτρων όπου υπήρχε σταθμός ασυρμάτου και παρατηρητήριο της Αεροπορίας) και αυτήν όμως όχι απρόσκοπτα.

Οι επιχειρήσεις δολιοφθοράς   στην διαδρομή ήταν συχνές. Ο ΕΛΑΣ σε συνεργασία με το κλιμάκιο της Αμερικανικής αποστολής στο Πήλιο, από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1944 άρχισε επίθεση προπαγάνδας στους Γερμανικού στρατωνισμούς με προκηρύξεις και άλλο έντυπο υλικό στα Γερμανικά. Ο συνδυασμός των  παραπάνω,  δημιούργησε τις προϋποθέσεις να λάβει διαστάσεις  η αυτομόληση στη Μαγνησία. Πράγματι ο αριθμός τους ξεπερνά τούς 120, αποτελώντας τον μεγαλύτερο πανελλαδικά.

-Πόσο δύσκολη ήταν η συγκέντρωση του υλικού;

-Είμαστε της άποψης πως πλέον οι έρευνες για την περίοδο τις Αντίστασης οφείλουν να πραγματοποιούνται συνδυαστικά με συγκριτική έρευνα στις πρωτογενής αρχειακές πηγές. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Την περίοδο της Κατοχής εκτός από τις κατοχικές δυνάμεις και τις Αντιστασιακές  οργανώσεις, είχαν εμπλακεί  οι Αγγλικές και οι Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Επιπροσθέτως στην προκειμμένη περίπτωση υπάρχουν αρχεία και αναμνήσεις  Γερμανών αντιφασιστών καθώς και η σχετική βιβλιογραφία.

Τα εν λόγω υπήρξαν οι  κύριες εστίες άντλησης πληροφοριών. Η έρευνα και στις υπόλοιπες πηγές έδωσε την δυνατότητα  έκδοσης του ιστορικού δοκιμίου. Η διαδικασία αυτονόητο είναι, υπήρξε επίπονος και χρονοβόρος . Το διαδίκτυο όμως αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τους ερευνητές. Μια περαιτέρω  δυσκολία ανάκυψε, ως απόρροια   του τεράστιου όγκου των συσσωρευμένων πληροφοριών. Αυτή  αφορούσε την όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση του, για να καταστεί κατά το μέγιστον εύληπτος στους μελετητές  και αισθητικά. Το κατά πόσον αυτή υπήρξε επιτυχής, επαφίεται στην γνώμη των αναγνωστών.

-Πως μπορεί κανείς να βρει το βιβλίο;

-Όσοι ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το βιβλίο, μπορούν να ερευνήσουν στο διαδίκτυο τα βιβλιοπωλεία που το διαθέτουν ή  να επικοινωνούν με τον συγγραφέα στο τηλέφωνο 210-7236847.

Πηγή φωτο: οι φωτογραφίες που περιέχονται στο βιβλίο και αναδημοσιεύουμε, είναι από το Αρχείο Στουρνάρα, εκτός από αυτή των SS.

Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος

πηγή: ertnews.gr