Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) - Ελληνική Επανάσταση 1821

«Εντελέχεια»

Η εκπαίδευση το 2021...

«Ὅλοι χωρίς ἐξαίρεσιν ἔχουν χρέος νά ἠξεύρουν γράμματα·

ἡ πατρίς ἔχει νά καταστήσῃ σχολεῖα εἰς ὅλα τά χωρία

διά τά ἀρσενικά καί θηλυκά παιδία.

Ἐκ τῶν γραμμάτων γεννᾶται ἡ προκοπή,

μέ τήν ὁποίαν λάμπουν τά ἐλεύθερα ἔθνη.»

Ρήγα Βελεστινλή

Νέα Πολιτική Διοίκησις

«Δίκαια τοῦ ἀνθρώπου»

άρθρο 22, Βιέννη 1797

Μες στην αχλή του χρόνου, καθώς ο χρόνος κυλά αδυσώπητα, αμείλικτο εγείρεται το ερώτημα αν και κατά πόσο οι ρήσεις του Ρήγα είναι επίκαιρες.

Ατομική ευθύνη: να γνωρίζει γράμματα ο καθείς.

Πολιτική ευθύνη: η θεμελίωση σχολείων.

Μαθητικό δυναμικό: αγόρια και κορίτσια.

Εξαγωγή συμπεράσματος: με τα γράμματα προκόβουν οι άνθρωποι και έτσι λάμπουν για πάντα τα ελεύθερα έθνη.

Η στιβαρή προσωπικότητα του Ρήγα Βελεστινλή, το ασίγαστο πάθος του για ελευθερία, η ενέργειά του, η απίστευτη δημιουργική του ένταση, η ευρυμάθειά του, η συστοιχία λόγων και έργων διατρέχει όλο το έργο του και το βίο του.

Είναι σύγχρονος παιδαγωγός, πολιτικός και κοινωνικός καθοδηγητής. Είναι επαναστάτης με αιτία και υποδεικνύει και τον τρόπο αντίστασης και πάλης απέναντι στον Οθωμανό κατακτητή. Ο Ρήγας είναι όχι μόνο φλογερός επαναστάτης, είναι ένας επίκαιρος διανοητής.

Ήταν μπροστάρης στον αγώνα τον καλό, τον ιερό, πρωτομάρτυρας της ελληνικής εθνεγερσίας. Μπολιασμένος με τις αρχές του νεοελληνικού Διαφωτισμού, οραματίστηκε μια παμβαλκανική δημοκρατία ελεύθερη, με ισότιμη ειρηνική συμβίωση όλων των λαών της Βαλκανικής, διατήρηση των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων τους, βασισμένη και οργανωμένη σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας.

Σε ρόλο κατηχητή του γένους, συνδυάζει αρμονικά την Πολιτική θεωρία με την επαναστατική πράξη. Ως αληθινός διανοητής, ο λόγος του είναι απλός και κατανοητός για να καταστεί εύληπτος από το κοινό του. Η πολυκύμαντη ζωή του δηλώνεται και με την επιλογή του ομηρικού στίχου «πολλῶν ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καί νόον ἔγνω» όπως αναγράφεται στη σελίδα τίτλου της Χάρτας του.

Η ιδιαίτερη πατρίδα του, Φερές και Βελεστίνο, κατέχουν ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του αφού στη Χάρτα θα αποτυπώσει και «ἐπιπεδογραφία τῆς ΦΕΡΑΣ λεγομένης νῦν ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΣ» όπου διακρίνονται τα περιβόλια, οι μύλοι, τα ερείπια της αρχαιότητας, η Υπέρεια Κρήνη (Κεφαλόβρυσο) και ορίζεται από το Χαλκοδόνιο όρος και τη λίμνη Βοιβηίδα. Διακρίνει κανείς επίσης τους δρόμους που οδηγούν στο Βόλο και τη Λάρισα, τον Αλμυρό και τα Φάρσαλα. Τα σημάδια της αρχαίας εποχής εντοπίζονται στην αποτύπωση των οικιών των βασιλέων και των άλλων υπολειμμάτων της αρχαιότητας και συμπληρώνονται με το σοφόκλειο χαιρετισμό «ὦ γῆ Φεραία χαῖρε, σύγγονον ὕδωρ, Ὑπερεία Κρήνη, νᾶμα θεοφιλέστατον».

Επίσης, υπάρχει αναφορά στον άνακτα Άδμητο, καθώς και στο γιο του Άδμητου και της Άλκηστης, τον Εύμηλο. Ο τελευταίος, ως αρχηγός έντεκα καραβιών της Φεράς, της Βοίβης και της Ιωλκού ταξίδεψε για την Τροία.

Στο Βελεστίνο, το τουρκοπατημένο Βελεστίνο, την εποχή του Ρήγα οι βιαιότητες και η βαρβαρότητα της τυραννίας των Οθωμανών έναντι των χριστιανών είναι εμφανέστατη. Έφηβος ο Ρήγας  μετέβη στη Ζαγορά του Πηλίου που διέθετε τότε το σπουδαιότερο εκπαιδευτήριο της Μαγνησίας για να συμπληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές του.

Η μετέπειτα διαδρομή του Ρήγα έχει να κάνει με την Κωνσταντινούπολη, τη Βλαχία, τη Βιέννη, επιστροφή στο Βουκουρέστι και επιστροφή ξανά στη Βιέννη.

Η αγάπη του Ρήγα για την πατρίδα του τον σπρώχνει σε ένα κυνήγι του φωτός, της ελευθερίας, μιας και η εποχή που ζει είναι η εποχή του Διαφωτισμού ή του αιώνα των Φώτων.

Επιδίδεται σ’ έναν αγώνα δρόμου, μια προσπάθεια συνεχή για να κερδίσει γνώσεις, να βελτιωθεί ο ίδιος και με τη σειρά του να μεταδώσει αυτές τις γνώσεις στους σκλαβωμένους Έλληνες και Βαλκάνιους που στέναζαν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Πρόσφορο και κατάλληλο μέσο, η γλωσσομάθεια. Στην Κωσταντινούπολη, πνευματικό κέντρο των γραμμάτων και των τεχνών, μαθαίνει τις βασικές ευρωπαϊκές γλώσσες, γεμίζει τη φαρέτρα του γνώσεις και εφορμά. Απαντάται στη Μολδοβλαχία ως γραμματικός των εκεί ηγεμόνων, όπου αναγνωρίζονται οι ικανότητες και οι γνώσεις του και αποκτά μεγάλο κύρος. Οι λόγιοι Δημήτριος Κανταρτζής (μεγάλος παιδαγωγός και διαφωτιστής) και Ιώσηπος Μοισιόδακας (μέλος προοδευτικών πνευματικών κύκλων του νεοελληνικού Διαφωτισμού της Βλαχίας και της Βιέννης) επηρεάζουν με τρόπο καταλυτικό τον ιδεολογικό προσανατολισμό του Ρήγα. Κατόπιν στη Βιέννη ο Ρήγας έρχεται σε επαφή, λόγω της εργασίας του, με την πολιτική ηγεσία της αυστριακής πρωτεύουσας, διευρύνοντας ακόμη πιο πολύ τις γνώσεις του. Βιώνει την υψηλή κουλτούρα της Βιέννης: μουσεία, θέατρα, μουσικές εκδηλώσεις, βιβλιοθήκες, εκδοτικοί οίκοι. Μάλιστα ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης αναφέρει πως Ρήγας και Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) ήταν γείτονες.

Στη Βιέννη ο Ρήγας θα συναντήσει και άλλους Έλληνες των οποίων η καρδιά πάλλεται από τον ίδιο πόθο, δηλαδή την εκδίωξη των Οθωμανών από τη Βαλκανική. Γίνονται σύντροφοι, παραστάτες και πνευματικοί συνοδοιπόροι.

Η Ευρώπη εξάλλου βρίσκεται έμπροσθεν μεγάλων ανακατατάξεων. Η πρόοδος των φυσικών επιστημών, οι ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και τα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης «Ελευθερία – Ισότης - Αδελφότης» προκαλούν σεισμό. Τη Βιέννη θα επιλέξει ο Ρήγας ως κέντρο για να τυπώσει και να διακινήσει ολόκληρο το συνωμοτικό, εκδοτικό του έργο. Η προδοσία ήταν αυτή που ανέκοψε την αγωνιστική ορμή του και δεν πρόλαβε να δει και να χαρεί το σπόρο της Λευτεριάς που έσπειρε, να καρποφορεί.

Η παρούσα δημοσίευση δεν αποτελεί ολιστική προσέγγιση του βίου του. Σκοποθεσία αποτελεί η αναφορά κάποιων αποχρώσεων ενδείξεων σε κάποιες από τις επιρροές της δράσης και της εργογραφίας του Ρήγα στο οργανικό σύνολο: παιδεία, τέχνη, πολιτισμός.

Η προσφορά του Ρήγα Βελεστινλή στο φωτισμό του Γένους, την επανάσταση και εν τέλει στην αυτοπραγμάτωση μέσα σε καθεστώς ελευθερίας και δημοκρατίας, αναγνωρίστηκε από τους αγωνιστές της επανάστασης και το σύνολο του Γένους.

Στις λαϊκές χαλκογραφίες του 19ου αιώνα ήταν πολύ δημοφιλείς εκείνες που παρίσταναν τον Ρήγα με τον Κοραή, δύο ανθρώπους των γραμμάτων άρρηκτα συνδεδεμένους, να ανασηκώνουν τη σκλαβωμένη Ελλάδα.

Ο φλογερός βάρδος της ελευθερίας, αποτελεί πηγή έμπνευσης για την Τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις της.

Ενδεικτικά έργα:

• «Ελευθερία. Υιοί Ελλήνων εγέρθητε». Η απελευθέρωση της Ελλάδας (Liberazione della Grecia). Η μορφή του Ρήγα δεσπόζει δίπλα στην Ελλάδα (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
• Αδάμ, «Η Ελλάδα με τον Ρήγα Βελεστινλή και τον Αδαμάντιο Κοραή» (περ. 1840, λιθογραφία) Εθνική Πινακοθήκη – Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
• «Ο Ρήγας ψάλλει τον ‘Θούριο’» ελαιογραφία (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη).
• «Η πτώσις της Κωνσταντινουπόλεως» του Παναγιώτη Ζωγράφου, ελαιογραφία. Εικονίζεται και ο Ρήγας που σπέρνει τον σπόρο της ελευθερίας (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
• Ρήγας Βελεστινλής ανάμεσα στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τον Αθανάσιο Διάκο, Φώτης Κόντογλου (περ. «Ηώς», αφιέρωμα «Θεσσαλία», 1965).
• Πορτρέτο του Ρήγα, χαρακτικό από βιβλίο του πρίγκιπα Γεωργίου Καντακουζηνού (περ. «Ηώς», αφιέρωμα «Θεσσαλία», 1965).
• «Ρήγας» τοιχογραφία, Αίθουσα Ελευθερίου Βενιζέλου, Βουλή των Ελλήνων.
• Πορτρέτο του Ρήγα Βελεστινλή (ελαιογραφία, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη).
• «Ρήγας Βελεστινλής», Ε. V. Rippingille (1853) ελαιογραφία σε μουσαμά (Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
• «Το όραμα του Ρήγα»,Βλάση Τσοτσώνη, φιλοτεχνήθηκε για την ομότιτλη έκθεση του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Δήμου Αθηναίων.
• Θεόφιλος Χατζημιχαήλ «Η Ελλάς αναγεννηθείσα και ο Φεραίος» (Άλλη Μεριά Βόλου).
• Θεόφιλος Χατζημιχαήλ «Ο Ρήγας ψάλλει τον Θούριο» (Ανακασιά Βόλου).
• Ιωάννη Κόσσου, «Ρήγας Βέλαστινλής» (1867, μάρμαρο, ύψ. 87 εκ., Αθήνα, Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός»).
• «Ρήγας Βελεστινλής», ξυλογραφία του χαράκτη Ευθύμιου Παπαδημητρίου (1943, Συλλογή Νίκου Γρηγοράκη).
• «Βελεστίνο» ξυλογραφία του Σπύρου Βασιλείου (Συλλογή Νίκου Γρηγοράκη).
• Εικόνα του Ρήγα να συνεγείρει τους Έλληνες με το τραγούδι του από μια σειρά που ο Σ. Χρηστίδης εκπόνησε (περ. «Ηώς», αφιέρωμα «Θεσσαλία», 1965).
• «Ο Ρήγας στη φυλακή», χαλκογραφία του ζωγράφου, καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών, Ουμβέρτου Αργυρού («Νέα Εστία», 1949 στο τεύχος – αφιέρωμα στη 25^η Μαρτίου).

Αστείρευτη πηγή έμπνευσης ο Ρήγας για την Τέχνη, ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει μια πλειάδα καλλιτεχνών.

Πηγή έμπνευσης και για την Ποίηση.

Στο «Θούριο» θα δούμε σύμβολα και τεχνικές που ηλεκτρίζουν, διεγείρουν, πείθουν και παρακινούν. Εικόνες με ικετήριες αποστροφές αποδίδουν μεγαλείο και πατριωτική έξαρση, μπαίνοντας ευθύβολα στην καρδιά του αγωνιζόμενου ραγιά, του πολύπαθου Έλληνα. Μια ποίηση που δεν έχει να κάνει με στολίδια και ομοιοκαταληξίες ηχηρές ή εντυπωσιακές στιχοπλοκίες, εφόσον αβίαστα, σχεδόν έτοιμη, σπαθί που χτυπάει ίσαμε το κόκκαλο, βγαίνει από την καρδιά του βάρδου για δέκτες – ακροατές απλούς, αγράμματους, εγκλωβισμένους στα δεσμά της σκλαβιάς.

Ο ποιητής Ιωάννης Πολέμης, όταν αντικρίζει τη σημαία τη γαλανή, περήφανα δακρύζει καθώς σε κάθε της πτυχή, φτερουγίζει της Πατρίδος η ψυχή.

Η πρόθεση του Ανδρέα Κάλβου είναι δεδομένη μιας και η έμπνευση του εθνικού, ποιητικού και κοινωνικού έργου του, έχει ως βάση τον αγώνα της ελευθερίας των συμπατριωτών του. Ο Ρήγας, προκαταλαμβάνοντας τους ομοεθνείς του που βρίσκονται υπό τον ζυγόν της σουλτανικής τυραννίας, τίθεται κατά της αναρχίας καθώς την ταυτίζει με τη δουλεία. Είναι ακριβώς το ίδιο αυτό που στηλιτεύει αργότερα ο Δ. Σολωμός, με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και το οποίο συναντούμε στις στροφές 144-147 του «Ύμνου στην Ελευθερία» (Ν. Β. Τωμαδάκης, Διονύσιος Σολωμός, Βασική βιβλιοθήκη, 15, Αθήνα 1959, σ. 42).

Η ποιητική επίδραση του Ρήγα στη γενιά του Τριάντα και μετά δε φτάνει ποτέ σ’ ένα τέλος. Ο υπερρεαλισμός που αρέσκεται στην ανατροπή και στην άρνηση των συμβατικών αξιών έκανε έμβλημα το λόγο του Ρήγα: «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».

Ο Γιώργος Σεφέρης στο επίσημο δείπνο που δόθηκε στο Δημαρχείο της Στοκχόλμης μετά την τελετή της απονομής του Βραβείου Νόμπελ, στις 10 Δεκεμβρίου του 1963, έδωσε μια σύντομη ομιλία για τη σύγχρονη γενιά και την πονεμένη ανήσυχη νεότητα.

Εύχεται στους νέους να σκέφτονται τη ρήση του Ρήγα για την ελεύθερη σκέψη και να στοχάζονται ταυτόχρονα το ρητό που ήταν χαραγμένο στο ανώφλι του πανεπιστημίου της Ουψάλας: «Να σκέφτεσαι ελεύθερα είναι σπουδαίο· να σκέφτεσαι δίκαια ακόμη πιο σπουδαίο» (Γ. Σεφέρη, Δοκιμές, τομ. δευτ., Ίκαρος 1981, σελ. 361).

Στο πάθος της ελευθεροφροσύνης μέσα από τη γνώση αναφέρεται ο Γ. Σεφέρης για δεύτερη φορά στο Ρήγα, σε μία διάλεξή του, στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο την 5η Μαρτίου το 1964.

Εκεί μεταξύ άλλων αναφέρει: <Δεν θα ήθελα να δώσω την εντύπωση πως μας είναι αδιάφορο, ότι βλέπω συχνά την αμάθεια και την έλλειψη άσκησης στα ποιητικά μας πράγματα. Αν ευχόμουν ένα «σχολείο αφοσιωμένων ποιητών» - για να θυμηθώ τον Ρήγα – θα ήταν ένα σχολείο όπου οι μαθητευόμενοι, ανάμεσα σε πολλά άλλα (που παραλείπω για συντομία και για να περιοριστώ στα γλωσσικά), θα μάθαιναν απέξω μεγάλα κομμάτια από τους ποιητές, αρχίζοντας από τον Όμηρο ως τους Βυζαντινούς υμνογράφους, τον Διγενή, τον Φτωχοπρόδρομο, εννοώ στο πρωτότυπο, και παρακάτω ως εμάς...> (Γ. Σεφέρη, Δοκιμές, τόμος δευτ., Ίκαρος, 1981, σελ. 362-363).

Ο διανοητής και διαφωτιστής Ρήγας μεταβάλλεται σε δάσκαλο και πρότυπο Τέχνης, σε σχολάρχη αφοσιωμένων ποιητών.

Ο Γιώργος Σεφέρης είδε τον Ρήγα ορθολογιστή, καινοτόμο και πρωτοπόρο της ανθρώπινης γνώσης.

«Τό Ἄξιον ἐστί» του Οδυσσέα Ελύτη, παρουσιασμένο στα ελληνικά γράμματα το 1959, αποτελεί ένα σύνολο από φωνές συγχρονισμένες σε μία: στη φωνή της Ελλάδας που μίλησε στο νομπελίστα ποιητή μέσα από χιλιάδες ήχους και χρώματα πραγμάτων. Στη Δεύτερη Ενότητα του «Ἄξιον ἐστί» που επιγράφεται «Τα Πάθη», βλέπουμε την ταυτότητα της φυλής, την ιθαγένεια της φωνής, τη μνήμη της παράδοσης.

Ο Ρήγας και ο Μακρυγιάννης είναι οι θεραπευτές της ψυχής των αδικημένων, των εξουθενωτικά βασανισμένων και των φτωχών υποταγμένων στη δύναμη των ισχυρών.

Χρονικά και τοπικά απέχουν ο Ρήγας και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος· κοινός άξονας όμως στη χρήση του λόγου είναι η Ρωμιοσύνη.

Ο Λέανδρος Βρανούσης (1921-1993) για το Ρήγα σημειώνει: «Τρεις κυρίως πηγές αρδεύουν το έδαφος όπου εβλάστησε ο ευγενικός αυτός βλαστός της Ρωμιοσύνης: η βυζαντινή παράδοση, η κλασσική δόξα των προγόνων και οι νεωτεριστικές ιδέες της επαναστατικής Γαλλίας...»

Παιδί του Ρήγα είναι ο Μπολιβάρ, ο απελευθερωτής της Νότιας Αμερικής στην ποίηση του Νίκου Εγγονόπουλου: «Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί,...».

Συναίρεση εποχών, γεφύρωση χρονικών αποστάσεων είναι η εξήγηση στη συγγένεια αίματος που βλέπει ο ποιητής στον Μπολιβάρ με το μάρτυρα του Βελεστίνου. Ελληνικός ποιητικός υπερρεαλισμός. Κάθε επαναστάτης είναι παιδί του Ρήγα.

Άλλωστε ο Εγγονόπουλος θα συναντήσει ξανά το Ρήγα στην πόλη του φωτός όπου «κάποτε, κατά τα απέραντα ταξίδια μου, ευτύχησα να περάσω από κει. Πώς να περιγράψω την αγαλλίαση μου, όταν σας πω, πως εκεί, συναντήθηκα και με τον πατέρα μου, που είχε πολλά, μα πάρα πολλά χρόνια να τον δω, αλλά και με τον Σκεντέρμπεη, την κόμισσα ντε Νοάιγ, τον Εμπεδοκλή τον φιλόσοφο, τον Μότσαρτ καθήμενο στο κλειδοκύμβαλό του, τον Οδυσσέα Αντρούτσο, τον Ρήγα τον Βελεστινλή, με το μπουζούκι του και τόσα, και τόσα άλλα προσφιλή μου πρόσωπα» (Νίκου Εγγονόπουλου, Στην κοιλάδα με τους Ροδώνες, Ίκαρος 1978, Η πόλις του φωτός).

Ο Νίκος Εγγονόπουλος τον ενορχήστρωσε στη συμφωνία της πανανθρώπινης εξέγερσης. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Ρήγας Φεραίος μιας νέας εποχής, ιδρύει και αυτός τη δική του πολιτεία οραματική, μυθική, πλατωνική (Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέας Εμπειρίκος: Ο Ρήγας Φεραίος μιας νέας εποχής, περιοδ. Χάρτης, τεύχ. 17/18 αφιέρωμα στον Ανδρέα Εμπειρίκο σ. 670 – 699).

Δεν υπάρχουν αρχιτέκτονες για τον Εμπειρίκο ούτε πολεοδόμοι με χάρακες, υποδεκάμετρα και γωνίες μέσα στα σχέδια της φιλαυτίας τους. «Όχι, δεν θα κτισθεί η Νέα Πόλις έτσι· μα θα κτισθεί απ’ όλους τους ανθρώπους, όταν οι άνθρωποι... παύσουν στα αίματα και στα βαριά αμαρτήματα χέρια και πόδια να βυθίζουν και αφήσουν μέσα στις ψυχές των, με οίστρον καταφάσεως, όλα τα δένδρα της Εδέμ, με πλήρεις καρπούς και δίχως όφεις... τελείως ελεύθερα ν’ ανθίσουν...» (Γιώργη Γιατρομανωλάκη, Ανδρέας Εμπειρίκος, ο ποιητής του έρωτα και του νόστου, Κέδρος 1983, Η Οκτάνα, σελ. 185).

Αυτή η επιστροφή στην ελεύθερη ζωή, έστω και μιας ώρας, δεν αποτελεί υποσυνείδητο μήνυμα για την αναζήτηση και τον ευαγγελισμό της υπερεθνικής πολιτικής του Ρήγα, που έστω κι αν παρέμεινε απλώς κίνητρο εθνικού ζήλου και πόθου βρήκε την έκφρασή του στην Οκτάνα του Εμπειρίκου;

Στο Νικηφόρο Βρεττάκο όλο το σύμπαν χωράει στην καρδιά του ανθρώπου, γιατί είναι Αγάπη. Και η διακήρυξή του πως «πρέπει να συμπαντοποιήσουν τον άνθρωπο και να επανανθρωπίσουν το σύμπαν» συγχορδίζεται με έναν ανθρωπιστικό ηρωισμό που δεν είναι καν ξένος στην ποίηση του Ρήγα. Σάμπως ο εθνομάρτυρας χρησιμοποιώντας την έννοια ανθρωπότητα στα κείμενα του δεν εννοεί τη σημασία του ανθρωπισμού; (Λέανδρος Βρανούσης, Ρήγας Βελεστινλής, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα, 1963 σελ 154, υποσημείωση 4).

Στο έργο «Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη», έργο που διασαλπίζει την ενότητα της ιστορίας και του ελληνισμού, ο Ρήγας εμφανίζεται πλάι στον Απόλλωνα. «Κι άλλοι κρατούσανε του Ρήγα το έγχορδο, άλλοι τη λύρα του Απόλλωνα». Η αποστολή του καθενός χαρακτηρίζεται από το όργανο που κρατάει. Ο Ρήγας συντάσσει Θούριο για τα παλικάρια και ο Απόλλωνας αποβαίνει προστάτης της λυρικής ποίησης.

Ο υπερρεαλισμός που συνδέει τα αταίριαστα και ψάχνει για καινούργιες σχέσεις των πραγμάτων, κάνει τον Νικηφόρο Βρεττάκο να αφουγκράζεται τη μουσική του επαναστατημένου του ανθρωπισμού.

Ο Ρήγας Βελεστινλής με τη σκέψη του και τα έργα του, πυροδοτεί την έρευνα και τον προβληματισμό σε όλους τους τομείς της επιστήμης. Ξεκινώντας από τη Φιλοσοφία, αφορά το χώρο της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, της Φιλολογίας, της Γλωσσολογίας, της Λαογραφίας, της Μουσικής, του Θεάτρου, τις Φυσικές Επιστήμες, της Παιδαγωγικής, τις Πολιτικές Επιστήμες. Γι’ αυτό και βασικό όραμα, πρωταρχικός στόχος της Δημοτικής Αρχής με προεξάρχοντα τον Δήμαρχο κ. Δημήτρη Νασίκα, αποτελεί η δημιουργία ενός Κέντρου Τεκμηρίωσης για το μεγάλο εθνεγέρτη. Το κέντρο αυτό, ένα Διαχρονικό Μουσείο που θα ακολουθεί το βηματισμό της μοντέρνας και μεταμοντέρνας εποχής, της ψηφιακής τεχνολογίας, θα ταίριαζε στη φυσιογνωμία του Ρήγα. Η δυναμική του ενέργεια δεν θα μπορούσε να εγκλωβιστεί σ’ ένα Μουσείο με τη γνωστή και καθιερωμένη μορφή. Ξεπερνά το χώρο και τον χρόνο (E=m•c²).

Ζητά ένα χώρο κινητικότητας όπου τεχνολογία και ιδέες θα συμπράττουν. Η τρισδιάστατη απεικόνιση του παρελθόντος σε μία όσμωση με το παρόν και μια προβολή στο μέλλον. Το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ρήγα Βελεστινλή, θα είναι Ηλίου Μέλαθρον όπου θα αναζητάται η «εντελέχεια» των πραγμάτων.

Ιχνηλατώντας τον Ρήγα μέσα από ψηφιακά και διαδραστικά μέσα, οι νέοι θα έρχονται κοντά με τον σπουδαίο εθνεγέρτη και στοχαστή από την Φεραία γη, τον Θετταλό, τον Έλληνα, τον Βαλκάνιο, τον Οικουμενικό.

Μια ψηφιακή διαδρομή από Βελεστίνο, σχολείο Ζαγοράς, Κωνσταντινούπολη, Βλαχία, Βουκουρέστι, Βιέννη, Τεργέστη, Βελιγράδι όπου βρίσκει τραγικό θάνατο εντός τον τοιχίων του Πύργου Νεμπόισα ο Ρήγας και οι σύντροφοί του, συμμάρτυρες.

Τα σώματά τους πετάχτηκαν στον παγωμένο Δούναβη - οι ψυχές τους φτερούγισαν στον ουρανό - οι ιδέες τους σ’ όλη την Πλάση.

Πολύτιμο εργαλείο στην ανασύσταση του παρελθόντος, η απέραντη βιβλιοθήκη του παγκόσμιου ιστού αλλά και τα χειρόγραφα, τα βιβλία και τα ντοκουμέντα που αφορούν τον Ρήγα Βελεστινλή. Το υλικό θα εμπλουτίζεται και θα ανανεώνεται, όταν η επιστήμη και η έρευνα έχουν να προσθέσουν κάτι νέο, να συμπληρώσουν, ακολουθώντας πρόθυμα τις επιταγές της νέας εποχής. Εναρμονισμός με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Αστείρευτη πηγή γνώσης από τον ανεξάντλητο Ρήγα. Αυτός είναι ο Ρήγας: της Βιωματικής μάθησης, της «Δια Βίου Εκπαίδευσης», της Διαπολιτισμικής εκπαίδευσης μέσα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. Ένα πολιτιστικό αντίδοτο στην αβελτηρία.

Ο Πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η εμβληματική μορφή του Ρήγα Βελεστινλή με την προσήλωσή του στη Δημοκρατία, στις αρχές της Ισότητας και της Ισονομίας των ανθρώπων, στα Δίκαια του Ανθρώπου, δεν αποτελεί περιουσία της UNESCO;

Είναι θέμα Μείζονος Ελληνισμού, χρέος εθνικό και ευρωπαϊκό έναντι στην προσφορά του Ρήγα, η δημιουργία του Κέντρου Τεκμηρίωσης. Ένα αντίδωρο, στο δικό του δώρο· την κίνηση στην ιστορία για το ελληνικό έθνος. Είναι το αξιακό μας σύστημα, θέμα αυτοσυνειδησίας, συνειδητότητας, συλλογικότητας. Κιβωτός μνήμης και επαγγέλιο για τα Δημοκρατικά καθεστώτα, τη νέα γενιά και τις επόμενες γενιές που θα ακολουθήσουν.

Σύμπασα η τοπική κοινωνία πλάι στη Δημοτική αρχή διεκδικεί τη δημιουργία ενός τέτοιου Πολυχώρου, στη γενέτειρα του Ρήγα. Η καθάρια Τέχνη και ο Πολιτισμός θα τροφοδοτούν το Κέντρο Τεκμηρίωσης με λογής – λογής δημιουργίες. Δόσεις οξυγόνου που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη, μέσα από έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης. Το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ρήγα Βελεστινλή είναι έργο ζωτικής σημασίας, μιας και θα λειτουργεί ως πόλος έλξης για περιηγητές από κάθε μέρος της πατρίδας μας που θα θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα τον τόπο μας και την αφκιασίδωτη ομορφιά του. Ένα κομβικό σημείο συλλογικής μάθησης μέσα από διαδραστικούς δρόμους.

Όπως έχει υπογραμμίσει και ο Δήμαρχος, κ. Νασίκας, έχουμε προνοήσει και για τον τρόπο λειτουργίας του Κέντρου Τεκμηρίωσης: Θα στηρίζεται στην τροφοδότηση, την ανατροφοδότηση, το στοχασμό μα και τον αναστοχασμό της θέασης και της ενσυναίσθησης.

Αυτό είναι το Μέγα Ορατόριο των Ελλήνων. Πολιτική, Δίκαιο, Δημοκρατία σε μια απόλυτα διαλεκτική σχέση.

Γι’ αυτό, η τεχνική μελέτη του Κέντρου Τεκμηρίωσης για το Ρήγα ας περιβληθεί με αγάπη από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την συντοπίτισσά μας, Υφυπουργό Παιδείας κ. Ζέττα Μακρή. Εάν χρειάζεται, ας εμπλουτιστεί περαιτέρω για να πληροί όλες τις προδιαγραφές ενός ολοκληρωμένου σχεδίου.

Σχεδίου αναπτυξιακού, αρχέτυπο κοινωνικού φροντιστηρίου συλλογικής ιστορικής μνήμης απέναντι στη λήθη

για τον Ρήγα Βελεστινλή
          νῦν καί ἀεί

Βιβλιογραφία (επιλογή):

• Υπέρεια, πρακτικά Α’ Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», επιμ. Π. Καμηλάκης και Αικ. Πολυμέρου – Καμηλάκη, Αθήνα 1990.
• Υπέρεια, πρακτικά Β’ Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», μέρος Α’ Φεραί – Βελεστίνο, επιμ. Δ. Καραμπερόπουλος – Ε. Κακαβογιάννης, Αθήνα 1994.
• Υπέρεια, πρακτικά Β’ Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», μέρος Β’ Ρήγας, επιμ. Δ. Καραμπερόπουλος – Ε. Κακαβογιάννης, Αθήνα 1994.
• Υπέρεια, πρακτικά Γ’ Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», επιμ. Δ. Καραμπερόπουλος, Αθήνα.
• Υπέρεια, πρακτικά Δ’ Συνεδρίου «Φεραί – Βελεστίνο – Ρήγας», επιμ. Δ. Καραμπερόπουλος, Αθήνα 2007.
• Καραμπερόπουλος Δ. (επιμέλεια – εισαγωγή – σχόλια), Άπαντα τα έργα του Βελεστινλή (ψηφιακός δίσκος CD – ROM), Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης «Φερών – Βελεστίνου – Ρήγα».
• Κοντομήτρος Γ., Ρήγας Βελεστινλής Θετταλός, ο ηδύμολπος της Ελευθερίας ψάλτης, Δήμος Φερών, Βελεστίνο 2010.
• Εφημερίδα «Καθημερινή», περιοδικό Επτά Ημέρες, Μορφές της Εθνεγερσίας, τομ. ΛΒ.