ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ καιρός

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Το στεγνό δάκρυ της Υπέρειας

Του Γιώργου Σαββανάκη για την Ομάδα Τουριστικής Προβολής του Δήμου Ρήγα Φεραίου
Το στεγνό δάκρυ της Υπέρειας
Το Κεφαλόβρυσο λίγα χρόνια πριν στερέψει οριστικά / Φωτογραφία: George Rodinos

Διαχρονικά κανένα άλλο μέρος δε συνδέεται τόσο έντονα με τη ζωή του Βελεστίνου, όσο το Κεφαλόβρυσο, αυτή η μικρούλα λίμνη που μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα δέσποζε στον χώρο. Αυτή προσέλκυσε τον νεολιθικό άνθρωπο εδώ, που έφτιαξε τον πρώτο οικισμό, ο οποίος εξελίχτηκε στις μυθικές Φερές. Στις όχθες της οι αρχαίοι Φεραίοι άφηναν τη φαντασία τους ελεύθερη και έπλαθαν ιστορίες. Άλλοι έλεγαν ότι εκεί τα παλιά χρόνια κατοικούσε ο Υπέρητος, γιος του Μέλαντα και της Ευρύκλειας, ο οποίος έδωσε το όνομα του στη λίμνη. Κάποιοι άλλοι πίστευαν ότι η λίμνη πήρε το όνομα της από μία νύμφη, την Υπέρεια, που ζούσε μέσα στα νερά της. Όλοι, όμως, συμφωνούσαν πως το νερό της έχει κάτι το μαγικό και πως τα βράδια οι Θεές του Ολύμπου, η αρχοντική Ήρα και η πανέμορφη Αφορδίτη, άφηναν τα χρυσοστόλιστα παλάτια τους στον Όλυμπο και λούζονταν στα νερά της, για να ανακτήσουν τα νιάτα και την παρθενιά τους.

Το Κεφαλόβρυσο την περίοδο της μάχης του Βελεστίνου το 1897 ( φωτογραφία Κ. Ζημέρη

Αργότερα οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν σοφά το νερό, κατασκευάζοντας ένα εξαιρετικό δίκτυο αυλακιών, το οποίο πότιζε τα χωράφια τους και έδινε κίνηση σε δεκάδες μύλους και εργαστήρια. Ο ίδιος ο Ρήγας αντικρίζοντας τον σπόνδυλο του αρχαίου κίονα, που για αιώνες και μέχρι σήμερα στέκει στο ίδιο μέρος, ίσως αναλογίστηκε κάποτε το μεγαλείο της αρχαίας πόλης των Φερών. Οι νεώτεροι Βελεστινιώτες κιρατζήδες μέσα στα νερά του Κεφαλοβρύσου πότιζαν τα εκατοντάδες αλογομούλαρά τους και οι αγρότες άρδευαν τα μποστάνια και τα χωράφια τους σε μια έκταση 5.οοο στρεμμάτων. Τα γέλια των παιδιών αντηχούσαν καθώς πλατσούριζαν στο καθιερωμένο μπουγέλο που σηματοδοτούσε το τέλος της σχολικής χρονιάς ή καθώς κυνηγούσαν τον θρυλικό Νταή, το μεγαλύτερο από τα ψάρια.

Κιρατζηδες ποτίζουν τα ζώα τους στο Κεφαλόβρυσο τη δεκαετία του 1920 (πριν το 1929). Φωτογραφία του Ελβετού αρχαιολόγου P. Collart. Copyright Fonds Collart-UNIL-ASA, (Αρχείο Γιώργου Σαββανάκη)

Δυστυχώς, όμως, το νερό στέρεψε ολοκληρωτικά το 1998. Το χώμα, όμως, αποκάλυψε τα καλά κρυμμένα μυστικά του. Η αρχαιολογική υπηρεσία ανάσκαψε τον χώρο και αποκάλυψε ένα μεγάλο κρηναίο οικοδόμημα, την Υπέρεια Κρήνη των αρχαίων Φερών. Το κτήριο χρονολογείται από τον 5ο αι. π. Χ και με διάφορες επισκευές πρέπει να ήταν σε χρήση μέχρι τα πρώιμα ρωμαϊκά χρόνια. Αποτελείται από μία δεξαμενή, η οποία συγκέντρωνε τα νερά της πηγής και τα διοχέτευε σε μία μικρότερη λεκάνη, ώστε να υδρεύονται οι πολίτες.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Υπερειας Κρήνης μετά την ανασκαφή (Εφορεία αρχαιοτήτων Μαγνησίας)

Το νερό έρεε μέσα από κρουνούς στο σχήμα λεοντοκεφαλής, όπως αποδεικνύεται από νομίσματα των αρχαίων Φερών. Η ανωδομή, το πάνω μέρος του κτηρίου δηλαδή, δυστυχώς δε σώζεται μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι θα είχε τη μορφή ενός κτηρίου δωρικού ρυθμού. Γύρω από την Κρήνη έχουν βρεθεί τοίχοι για τη διευθέτηση των υδάτων αλλά και βάσεις αγαλμάτων. Η Υπέρεια Κρήνη, εκτός από πρακτική χρήση, είχε και λατρευτικό χαρακτήρα.

Νόμισμα των αρχαίων Φερών. Εικονίζεται στη μια όψη η Θέα Ενοδία και στην άλλη όψη η νύμφη Υπέρεια που ακουμπάει με το χέρι τον κρουνό σε σχήμα λεοντοκεφαλής της Υπέρειας Κρήνης

Ο χώρος σήμερα είναι διαμορφωμένος κατάλληλα, βρίσκεται δίπλα στον Εκθεσιακό Χώρο "Ρήγας Βελεστινλής" και είναι ιδανικός προορισμός για σχολικές εκδρομές αλλά και για οργανωμένες ομάδες επισκεπτών ή μεμονωμένους τουρίστες. Κάτω από τον ίσκιο των δέντρων, βλέποντας στη θέση πλέον του κελαρυστού νερού το ξεραμένο χώμα, ίσως, μπορέσει ο επισκέπτης να φανταστεί το στεγνό δάκρυ της νύμφης Υπέρειας.