Η εισοδηματική στενότητα, τα υψηλά επιτόκια, οι επιθετικές πρακτικές προώθησης των πιστώσεων, ατυχείς προγραμματισμοί, απρόβλεπτα γεγονότα στη ζωή των δανειοληπτών κ.ά., αποτέλεσαν παράγοντες που, δρώντας υπό την απουσία θεσμών συμβουλευτικής υποστήριξης των καταναλωτών σε θέματα υπερχρέωσης, συνέβαλαν ανενόχλητα στην αυξανόμενη υπερχρέωση νοικοκυριών, τα οποία, αδυνατώντας εν συνεχεία να αποπληρώσουν τα χρέη τους, υπέστησαν και υφίστανται τις αλυσιδωτά επερχόμενες καταστροφικές συνέπειές της.

Σημαντικό μέρος των πολιτών οδηγήθηκε στη περιθωριοποίηση, καθώς, μη διαθέτοντας σοβαρή αγοραστική δύναμη και δυνατότητα απεγκλωβισμού από την υπερχρέωση, δεν είναι σε θέση να σχεδιάσει τη συμμετοχή του στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Η υπερχρέωση αναδείχθηκε ως ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα και στη χώρα μας, η οποία κλήθηκε να το αντιμετωπίσει στη αρχή ακόμη της κρίσης.

Έτσι, ψηφίστηκε ο Ν. 3869/2010, όπως ισχύει σήμερα μετά από αρκετές τροποποιήσεις που έχει υποστεί, γνωστός ως "Νόμος Κατσέλη", από το όνομα της τότε Υπουργού Οικονομίας, στις αρμοδιότητες της οποίας κυρίως ενέπιπτε. Με τον εν λόγω νόμο φιλοδοξούσε τότε η πολιτεία να δώσει την ευκαιρία στους υπερχρεωμένους καταναλωτές να πραγματοποιήσουν ένα νέο οικονομικό ξεκίνημα στη ζωή τους. Τους έδωσε λοιπόν τη δυνατότητα να προσφύγουν στο δικαστήριο, όπου, με τα εχέγγυα που παρέχει η δικαστική κρίση, οι υπερχρεωμένοι πολίτες που είχαν αποδεδειγμένη και μόνιμη αδυναμία να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, μπορούσαν να ρυθμίσουν την εξόφλησή τους με ευνοϊκότερους όρους, αλλά και να απαλλαγούν από αυτά, υπό προϋποθέσεις. Σημειώνεται ότι ο Ν. 3869/2010 δεν έχει εφαρμογή σε όσους έχουν την εμπορική ιδιότητα, αφού αυτοί εμπίπτουν στον Πτωχευτικό Κώδικα.

Πρόθεση του νομοθέτη με τη ρυθμιστική παρέμβασή του ήταν να μην παραμείνει ο υπερχρεωμένος οφειλέτης εγκλωβισμένος σε μια τέτοια κατάσταση από την οποία δεν θα έχουν όφελος ούτε οι πιστωτές του, αλλά να επανακτήσει αυτός την αγοραστική του δύναμη, προάγοντας την κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα.

Ωστόσο, με τη νομοθετική αυτή επέμβαση επηρεάστηκε το περιεχόμενο των απαιτήσεων των πιστωτών, κυρίως των τραπεζών, οι απαιτήσεις των οποίων επίσης προστατεύονται μέσω του άρ. 17 του Συντάγματος και του άρ. 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αφού το δικαστήριο υποκατέστησε την ελλείπουσα συγκατάθεσή τους στο υποβαλλόμενο από τον οφειλέτη σχέδιο διευθέτησης των οφειλών του. Με τη συνδρομή και άλλων παραγόντων, που σχετίζονται με λανθασμένες εκτιμήσεις ως προς το μέγεθος και τη διάρκεια της κρίσης, με τον τρόπο χειρισμού των προβληματικών δανείων από τις τράπεζες, αλλά και με την έλλειψη υπευθυνότητας και ευθυκρισίας από πλευράς των οφειλετών, πολλοί από τους οποίους εξέλαβαν την όλη διαδικασία ως ανοιχτό προσκλητήριο αθέτησης πληρωμών, προκλήθηκαν στρεβλώσεις στη συναλλακτική κουλτούρα και προβλήματα στους ισολογισμούς των τραπεζών, αφού διαρκώς έμπαιναν νέα δάνεια στον κουβά των επισφαλειών και τη ζημία κλήθηκαν να καλύψουν οι ίδιες οι τράπεζες (δηλαδή οι ιδιώτες μέτοχοι, του Δημοσίου συμπεριλαμβανομένου), καθώς και το ίδιο το κράτος (δηλαδή οι φορολογούμενοι).

Στο πλαίσιο αυτό, όπως πληροφορούμαστε, θα ψηφιστεί τις επόμενες ημέρες νέος νόμος για την προστασία της κύριας κατοικίας των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, το πλαίσιο του οποίου θα είναι σαφώς αυστηρότερο σε σύγκριση με το ισχύον σήμερα και οι δανειολήπτες θα πρέπει να πληρούν σωρευτικά πολλές προϋποθέσεις προκειμένου να προστατεύσουν την πρώτη τους κατοικία.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτά που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, με βάση και δημοσιογραφικές πληροφορίες των εφημερίδων "Το Βήμα" & "Η Καθημερινή", θα δημιουργηθεί από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) μια ηλεκτρονική πλατφόρμα στην οποία θα υποβάλλονται πλέον οι αιτήσεις και θα ελέγχονται οι προϋποθέσεις υπαγωγής των οφειλετών στις ευεργετικές διατάξεις του νέου νόμου. Η ύπαρξη της εν λόγω πλατφόρμας, σε συνδυασμό με την άρση του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές που καταχρηστικά μέχρι σήμερα καλύπτονταν πίσω από χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Από την άλλη πλευρά, το Δημόσιο θα επιδοτεί μέρος της δόσης του δανείου, αυστηρά σε όσους πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις και για όσο χρόνο διαρκεί η ρύθμιση.

Τα βασικά κριτήρια που θα τεθούν είναι τα εξής: 1. προστατεύονται πλέον όλα τα φυσικά πρόσωπα, ακόμη κι αυτά που έχουν πτωχευτική ικανότητα (έμποροι), 2. έχουν στις 31-12-2018 ληξιπρόθεσμες οφειλές από ενυπόθηκο δάνειο, 3. η αξία της προστατευόμενης πρώτης κατοικίας, όπως αυτή λογίζεται για τον υπολογισμό του ΕΝΦΙΑ, να μην υπερβαίνει τις 250.000 €. 3. το οικογενειακό εισόδημα να μην υπερβαίνει το 170% των εύλογων δαπανών διαβίωσης με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, 4. το υπόλοιπο του δανείου, στο οποίο υπολογίζονται κεφαλαιοποιημένοι τόκοι και έξοδα, να μην υπερβαίνει τις 130.000 € ανά τράπεζα, 5. η αξία της ακίνητης περιουσίας (πλην της κύριας κατοικίας) να μην υπερβαίνει το 2πλάσιο της συνολικής προς ρύθμιση οφειλής, 6. οι καταθέσεις και τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα του αιτούντος να μην έχουν αξία που υπερβαίνει το ήμισυ της συνολικής προς ρύθμιση οφειλής, 7. να μην έχει εκδοθεί τελεσίδικη απόφαση που απέρριψε αίτηση του Ν. 3869/2010 λόγω ύπαρξης επαρκούς περιουσίας του αιτούντος ή λόγω δόλιας περιέλευσής του σε αδυναμία πληρωμής.

Εφόσον πληρούνται τα άνω κριτήρια, θα μπορεί ο οφειλέτης που ζητά την προστασία της κύριας κατοικίας του να υποβάλει αίτηση μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, οπότε θα πρέπει να καταβάλει το 120% της εμπορικής της αξίας σε μηνιαίες ισόποσες τοκοχρεωλυτικές δόσεις με επιτόκιο euribor 3μήνου +2%, σε διάστημα 25 ετών υπό την προϋπόθεση ότι η αποπληρωμή δεν θα υπερβαίνει το 80ο έτος της ηλικίας του, εκτός αν συμβληθεί εγγυητής αποδοχής των πιστωτών. Αν το 120% της αξίας της κύριας κατοικίας υπερβαίνει το σύνολο των οφειλών που περιλαμβάνονται στην αίτηση, τότε καταβάλλεται το σύνολο των οφειλών. Η τράπεζα μπορεί να ζητήσει τη ρευστοποίηση άλλου ακινήτου (την οποία σήμερα επιβάλει ο δικαστής) προκειμένου να ρυθμίσει το δάνειο. Σε μια τέτοια περίπτωση θα απευθυνθεί σε εκκαθαριστή. Ακόμη, αν καθυστερήσει την καταβολή ποσού που υπερβαίνει αθροιστικά την αξία 3 μηνιαίων δόσεων, χάνει τη ρύθμιση.

Περαιτέρω, αν κάποιος οφειλέτης υποβάλει αίτηση μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και κριθεί μη επιλέξιμος, ή ακόμη κι αν απορρίψει τη λύση που προτείνει η τράπεζα, μπορεί εντός 30 ημερών να καταφύγει στο δικαστήριο για τη ρύθμιση της οφειλής του, υπό την προϋπόθεση ότι μέχρι τότε θα καταβάλει το 30% της μηνιαίας δόσης που υπήρχε με βάση την τελευταία σύμβαση.

Τέλος, σημειώνεται ότι η νέα διαδικασία θα είναι συντομότατη και δεν θα ξεπερνά τους τρεις μήνες.

Στο άρθρο αυτό παραθέτουμε, πάρα πολύ συνοπτικά, το μέχρι σήμερα ιστορικό της διαδικασίας ρύθμισης των οφειλών των υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, καθώς και τις πληροφορίες που υπάρχουν ως προς τη νέα διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθήσουν όσοι συμπολίτες μας, για διάφορους λόγους, βρέθηκαν σε δύσκολη θέση συνεπεία της οποίας αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις συμβατικές υποχρεώσεις τους και θέλουν να προστατεύσουν την κύρια κατοικία τους. Οι τεχνικές λεπτομέρειες του νέου νόμου σίγουρα θα είναι πολλές και, οι περισσότερες, αυτοματοποιημένες. Ευχόμαστε η επικείμενη νομοθετική αλλαγή να λειτουργήσει προς την επιδιωκόμενη κατεύθυνση της αποτροπής της καταχρηστικής συμπεριφοράς από πλευράς των στρατηγικών κακοπληρωτών, που οδηγεί σε επιδείνωση του προβλήματος του ιδιωτικού χρέους αλλά και σε δημιουργία κλίματος καχυποψίας και προκατάληψης σε βάρος όλων όσοι προσφεύγουν στην προστασία του νόμου, ακόμα κι αν πραγματικά τη χρειάζονται και τη δικαιούνται.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Γ. ΓΟΥΣΗΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ