Ποιοι ήταν άραγε αυτοί που κατά τη διάρκεια των αιώνων προσκύνησαν ευλαβικά, προσευχήθηκαν με θέρμη ή βρήκαν πνευματικό καταφύγιο μέσα στους τοίχους του ναού του Αγίου Νικολάου;

Αναζητώντας τα ίχνη τους οδηγούμαστε πίσω στον χρόνο, στην βυζαντινή περίοδο, σε εποχές σχεδόν βγαλμένες μέσα από τα παραμύθια, με πρίγκιπες και πλούσιους γαιοκτήμονες που φέρουν βαρύγδουπους τίτλους, όπως Νικόλαος Άγγελος Κομνηνός Μαλιασηνός ή Δούκαινα Κομνηνή Παλαιολογίνα Άννα η Μαλιασηνή. Μήπως οι μοναχοί Μεθόδιος και Βαρλαάμ της γειτονικής μονής του Αγίου Γεωργίου Καναλίων ήρθαν κάποτε να λειτουργήσουν και σε αυτόν τον ναό; Μήπως ήταν οι αμπελουργοί της ευρύτερης περιοχής, όπως ο Μιχαήλ Μαρτίνος ή ο Νικόλαος Βάρδας ή τα αδέλφια Κατζιδώνη, που ζητούσαν τη βοήθεια του Αγίου; Ή μήπως οι απλοί ψαράδες της λίμνης Κάρλας ήταν αυτοί που έψαχναν την προστασία του Αγίου Νικολάου –προστάτη των ναυτικών, Αγίου της θάλασσας αλλά και των βουνών;

Όλοι οι παραπάνω θα μπορούσαν στα αλήθεια να έχουν βρεθεί στον ναό του Αγίου Νικολάου των Καναλίων, καθώς η εκκλησία χτίστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους και συγκεκριμένα στα τέλη του 12ου ή στις αρχές του 13ου αι. Ο ναός βρίσκεται δύο χιλιόμετρα πριν από το σημερινό χωριό των Καναλίων και είναι μακρόστενος με εξωτερικές διαστάσεις 11 μ. μήκος (περίπου) και 5 μ. πλάτος (περίπου). Εσωτερικά ο ναός καλυπτόταν σε όλο τον κατά μήκος άξονα του από ημικυλινδρική καμάρα ενώ εξωτερικά είναι κτισμένος με ελεύθερο πλινθοπερίκλειστο σύστημα, με πλούσια διακοσμητικά ανοίγματα – είσοδοι και παράθυρα- και κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Όλο το κτίσμα πατάει πάνω σε ψηλό κρηπίδωμα, στο οποίο διακρίνονται οικοδομικά υλικά από ακόμα παλαιότερες εποχές. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού. Σκηνές από τη ζωή του Αγίου Νικολάου, ολόσωμες μορφές Αγίων και αρχαγγέλων, η εντυπωσιακή τοιχογραφία της Έσχατης Κρίσης, δημιουργούν την απαραίτητη κατανυκτική ατμόσφαιρα και προκαλούν το θαυμασμό του σημερινού επισκέπτη. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται σε τρεις διαφορετικές εποχές. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες χρονολογούνται στον 13ο αι. Υπάρχουν ακόμα τοιχογραφίες του 17ου αί. , ενώ οι νεότερες χρονολογούνται στον 18ο. αι.

Ο ναός, αν και για κάποια χρόνια βρέθηκε σε ερειπιώδη κατάσταση, αποκαταστάθηκε από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και σήμερα μπορεί να υποδεχτεί τους επισκέπτες. Σε εξαιρετική τοποθεσία, δίπλα από τη λίμνη, κάτω από βαθύ ίσκιο, αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους θέλουν να συνδυάσουν μία εκδρομή στη λίμνη Κάρλα με μία βόλτα στις πανέμορφες πλατείες των γειτονικών χωριών (Κανάλια, Κερασιά, Κεραμίδι, Καμάρι, Βένετο), όπου θα έχουν την ευκαιρία να γευτούν νόστιμές τοπικές γεύσεις.