Τις περισσότερες φορές συνδέουμε την έννοια της ένταξης των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες με μια διαδικασία διαδρομής από το εξατομικευμένο μοντέλο προς το γενικό πλαίσιο, το οποίο μάλιστα αποτελεί και την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να παρατηρούσαμε μια αμφίδρομη διαμόρφωση αυτής της διαδικασίας, όταν δηλαδή άτομα χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπαίνουν στη διαδικασία να ενταχθούν σε ένα ειδικά διαμορφωμένο πλαίσιο εξατομικευμένων ιδιαιτεροτήτων.

Το παρόν άρθρο εστιάζει την προσοχή του σε μια σειρά από τέτοιες δραστηριότητες, όπου μαθητές από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού για την παγκόσμια ημέρα Ατόμων με Αναπηρία μπήκαν για λίγο στη θέση ανθρώπων με δυσκολία στην όραση (τυφλοί), την ακοή (κωφοί), ανθρώπων γενικότερα με κινητικά προβλήματα (χωρίς πόδι, χωρίς χέρια κλπ.). Μέσα από αυτή τη διαδικασία έγιναν οι ίδιοι οι μαθητές κοινωνοί μιας διαφορετικής κατάστασης, η οποία ωστόσο αποτελεί βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι του κόσμου μας παραμερίζοντας για λόγο και εσκεμμένα ορισμένες από τις βασικές αισθήσεις τους, με σκοπό να βιώσουν πώς μπορούν να λειτουργήσουν και χωρίς αυτές. Ταυτόχρονα, ήταν και ο ιδανικός τρόπος για να συνειδητοποιήσουν πώς ζουν και δραστηριοποιούνται άνθρωποι που ανήκουν στις συγκεκριμένες κατηγορίες και ενδεχομένως για διάφορους και ευνόητους  και μη λόγους διαφοροποιούνται από υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο αφήνοντας βέβαια το δικό τους στίγμα πραγματοποιώντας καθημερινά τον προσωπικό τους αγώνα για ζωή.

Μπαίνοντας στην ουσία του συγκεκριμένου υλοποιημένου πρότζεκτ τα παιδιά αρχικά κλήθηκαν να παριστάνουν τους τυφλούς ή τους ανθρώπους με γενικότερα προβλήματα όρασης. Αναμφισβήτητα , η όραση αποτελεί την εξέχουσα και κυρίαρχη αίσθηση, η οποία διαπερνά και διαποτίζει τη ζωή μας τόσο σε κυριολεκτικό όσο και σε μεταφορικό επίπεδο, για τον λόγο αυτό πολύ συχνά στην καθημερινή μας ομιλία χρησιμοποιούμε το ρήμα «βλέπω» τόσο με την έννοια του "σκέφτομαι" όσο και με αυτή του "καταλαβαίνω". Π.χ. Βλέπω πόσο πολύ σου έλειψε το νησί σου.

Επανερχόμενοι στα σχολικά μας δεδομένα και προκειμένου τα παιδιά να βιώσουν πώς είναι να λειτουργεί κανείς χωρίς την όρασή του, κλήθηκαν να ζωγραφίσουν με πινέλα σφραγίζοντας και δένοντας τα μάτια τους με ένα μαντίλι. Ομολογουμένως, αρχικά η δυσκολία ήταν πολύ μεγάλη, καθώς ετίθετο ζήτημα ισορροπίας, σταδιακά όμως και εμβαπτιζόμενοι οι μαθητές σε αυτή τη διαδικασία, προέκυψαν εξαιρετικά αποτελέσματα με τα μάτια της ψυχής τους και της φαντασίας τους τόσο σε συγκεκριμένο όσο και σε αφηρημένο επίπεδο.

Σε ένα επόμενο βήμα, παραμένοντας ωστόσο στο πλαίσιο των προβλημάτων της όρασης, τα παιδιά φορώντας και πάλι το μαντίλι στα μάτια κλήθηκαν να περπατήσουν από τη μια άκρη της αίθουσας ως την άλλη, από τη μία αίθουσα ως την άλλη ή ως τις τουαλέτες τόσο μόνοι τους όσο και με την υποστήριξη των συμμαθητών τους. Και πάλι εδώ αρχικά προέκυπτε το ζήτημα της ισορροπίας και του προσανατολισμού στον χώρο, σταδιακά όμως όλο αυτό το σκηνικό αντικαθίστατο από την κυριαρχία των υπόλοιπων αισθήσεων, οι οποίες καλούνταν να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο, αντισταθμίζοντας έτσι την έλλειψη της όρασης.

Παραμένοντας ακόμα στη δραστηριότητα της ζωγραφικής -που είναι μια από τις αγαπημένες των παιδιών- αυτή τη φορά εντάξαμε στο πρότζεκτ τα άτομα με κινητικές αναπηρίες και προσπαθήσαμε να αναπαραστήσουμε πώς είναι να ζωγραφίζει κανείς είτε με το ένα πόδι είτε με το στόμα.  Και πάλι, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις και αμφιβολίες των παιδιών, τα αποτελέσματα που προέκυψαν ήταν εξαιρετικά.

Όλο αυτό το περιεχόμενο της ζωγραφικής και της εικαστικής έκφρασης δεν παρέμεινε ασφαλώς στα πλαίσια της τάξης αλλά βγήκε και προς τα έξω συνδέοντας τη διαδικασία αυτή τόσο με τις υπόλοιπες τάξεις του σχολείου, οι οποίες δε συμμετείχαν, όσο και με την ευρύτερη έξοδο του σχολείου προς την τοπική κοινωνία και τη σύνδεσή του με αυτή. Πραγματοποιήσαμε λοιπόν μια χριστουγεννιάτικη έκθεση ζωγραφικής, όπου γονείς και μαθητές μπορούσαν να θαυμάσουν και να απολαύσουν τα ιδιαίτερα αυτά και ξεχωριστά δημιουργήματα.

Τέλος, η έμφαση δόθηκε και στην αίσθηση της ακοής προσπαθώντας να εισαχθούν οι μαθητές σε ένα σύντομο βίωμα, από το οποίο αυτή απουσιάζει ή εμφανίζεται μερικώς. Κυρίαρχο ρόλο εδώ διαδραμάτισε η παντομίμα. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές κλήθηκαν να αναπαραστήσουν ένα τραγούδι, το οποίο άκουσαν, προσπαθώντας να εντάξουν μέσα σε αυτό όσο το δυνατόν περισσότερες κινήσεις, προκειμένου το μήνυμα του τραγουδιού  και το περιεχόμενό του να καταστούν ευκρινή και σαφή σε όσους το παρακολουθούν.

Συμπερασματικά, με το συγκεκριμένο πρότζεκτ όλοι οι μαθητές -τόσο με ειδικές ανάγκες όσο και μη- συμμετείχαν σε μια διεργασία, όπου αντιλήφθηκαν έστω και για λίγο ότι τίποτε στη ζωή δεν είναι το ίδιο, ότι όλα είναι διαφορετικά, αλλάζουν μέρα με τη μέρα, όψη με την όψη και ότι εν τέλει η πραγματικότητα έχει πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις. Είναι μια πραγματικότητα που εξελίσσεται  μέσα στην ίδια κοινωνία –τοπική και ευρύτερη- με τις διαφορετικές δραστηριότητες και ιδιαιτερότητες των ανθρώπων, όπου όμως όλοι αγωνίζονται και παλεύουν για την ίδια πρόσβαση, για τα ίδια δικαιώματα, για την ίδια τη ζωή, διατρανώνοντας έτσι τη  μέγιστη αξία της. Στο τέλος, το μότο μας για όλη αυτή τη συναρπαστική εμπειρία και το αξέχαστο ταξίδι αποτέλεσε η φράση: "ΟΛΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΙ, ΟΛΟΙ ΙΣΟΙ!"