Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ τον Οκτώβριο του 2018.

 

Η συζήτησή μας με τον Βελεστινιώτη επιστήμονα στρέφεται γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, για να επεκταθεί σε ζητήματα ηθικής και Brexit.

 

Αποκλείοντας το δυστοπικό σενάριο της επικράτησης των ρομπότ (οποιοδήποτε σύστημα διαθέτει μνήμη και επεξεργαστική δύναμη) απέναντί μας, ο Έλληνας μηχανικός εξάρει τους νέους επιστήμονες  που έχουν μείνει "πίσω" στην χώρα, σχολιάζοντας παράλληλα το πόσο οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν τον άνθρωπο, το αρτιότερο δηλαδή σύστημα νοημοσύνης που έχει καταγραφεί στον πλανήτη.

 

Αναλυτικά, η συνέντευξή του στον Φοίβο Παπαγεωργίου.

 

 

Ο τομέας ειδίκευσής μου είναι η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη. Πιο συγκεκριμένα, ερευνώ νέες μεθόδους αναγνώρισης προτύπων σε εικόνες και βίντεο με σκοπό την εφαρμογή τους σε οποιοδήποτε σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. 

 

Όπως συχνά αναφέρω σε ανθρώπους που μου κάνουν την ίδια ερώτηση, πολύ απλά προσπαθώ να μάθω σε ένα ρομπότ νέους τρόπους αντίληψης του χώρου εργασίας του με τη χρήση καμερών. 

 

Με τον όρο ρομπότ δεν αναφέρομαι αποκλειστικά σε αυτό που έχει ο περισσότερος κόσμος στο νου του, ένα ανθρωποειδές ρομποτικό σύστημα με τεχνητά μέλη, μηχανικά άκρα, κορμό και μάτια. Αντιθέτως, σε οποιοδήποτε σύστημα διαθέτει μνήμη και επεξεργαστική δύναμη, όπως για παράδειγμα ένα σύγχρονο κινητό τηλέφωνο ή ένα αυτόνομο (χωρίς οδηγό) αυτοκίνητο. Ένα πολύ απλό και ενδεικτικό παράδειγμα είναι το παρακάτω: Για τους ανθρώπους η αντίληψη του βάθους (η απόσταση ενός αντικειμένου από τα μάτια τους) θεωρείται απλά δεδομένη. Για ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης ωστόσο, που δέχεται σαν είσοδο μία σειρά δυαδικών αριθμών, αποτελεί ένα από τα πιο δύσκολα προβλήματα τα οποία καλείται να επιλύσει.

 

Απλά σκέψου ότι ένα ρομπότ χωρίς αντίληψη βάθους ή με λανθασμένη εκτίμηση αυτού, θα χτυπούσε πάνω σε αντικείμενα που βρίσκονται στον χώρο με σοβαρό κίνδυνο προφανώς για τον άνθρωπο. Αυτό είναι ένα από τα πολλά προβλήματα/εφαρμογές της τεχνητής όρασης (έτσι αναφέρεται ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης που εστιάζει στα συστήματα όρασης) που έχουν προσελκύσει πληθώρα ερευνητών από διαφορετικά πεδία.

 

Για να σου δώσω να καταλάβεις πώς λειτουργεί ένα σύστημα όρασης, σκέψου να ξυπνήσεις αύριο και να μην μπορείς να αναγνωρίσεις τίποτα. Μία πόρτα, ένα αυτοκίνητο, ένα ποτήρι, όλα αυτά να είναι εντελώς άγνωστα για σένα. Να έχεις μία τεράστια πηγή πληροφορίας τόσο μα τόσο πλούσια και να μην μπορείς να συμπεράνεις τίποτα.

 

Έτσι ακριβώς «νιώθει»/βλέπει ένα ρομπότ. Εγώ προσπαθώ να το εκπαιδεύσω μέσω παραδειγμάτων. Του «δείχνω» μια σειρά από εκατομμύρια εικόνες που περιέχουν δισεκατομμύρια αντικείμενα και με τη χρήση νευρωνικών δικτύων το τεχνητό σύστημα όρασης είναι σε θέση μέσα σε λίγες ώρες να ξεχωρίζει ένα αυτοκίνητο από ένα φορτηγό και έναν άντρα από μία γυναίκα.

 

 

Ναι. Και νομίζω ότι δεν πρόκειται να υπάρξει,  τουλάχιστον όσο ζούμε εμείς, αρτιότερο σύστημα νοημοσύνης, έτσι όπως ορίζω εγώ και η υπόλοιπη επιστημονική κοινότητα τον ορό «νοημοσύνη». Σίγουρα υπάρχουν τεχνητά συστήματα τα οποία μπορούν να κάνουν πολύπλοκους υπολογισμούς πολύ καλύτερα από τους ανθρώπους αλλά δεν μπορούν να μιλήσουν, να προχωρήσουν, να εκφραστούν, να ζουν αυτόνομα όπως ο άνθρωπος. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν βασικά συστατικά ενός συστήματος νοημοσύνης και κατά συνέπεια ο άνθρωπος αποτελεί αδιαμφισβήτητα το αρτιότερο όλων.

 

"Η φράση «τα καλύτερα μυαλά της Ελλάδας φεύγουν στο εξωτερικό» με βρίσκει κάθετα αντίθετο. Δηλαδή, όσοι επιστήμονες δεν φύγανε και μείνανε εδώ δεν χαίρουν αναγνωρίσεως από την επιστημονική κοινότητα; Είναι δηλαδή επιστήμονες μικρότερης κατηγορίας, χαμηλότερης ταχύτητας; Όχι βέβαια. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο". 

 

 

Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης εκπαιδεύεται όπως εκπαιδεύει κανείς το παιδί του. Όπως μαθαίνεις στο παιδί σου να σέβεται τους συνανθρώπους του, την φύση, τον ίδιο του τον εαυτό, με παρόμοιο τρόπο μπορεί κανείς να εκπαιδεύσει ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Η διαφορά είναι ότι για ένα ρομπότ η ηθική θα αντιπροσωπευτεί στη μνήμη του από μια σειρά κανόνων με ακριβή όρια τα οποία δεν θα μπορεί να υπερβεί χωρίς την επέμβαση του εκπαιδευτή του. Επίσης, υπάρχει ένα πολύ «δύσκολο» ερώτημα - πρόβλημα ηθικής που καλούμαστε όλοι εμείς που ασχολούμαστε με την τεχνητή νοημοσύνη να απαντήσουμε. Έστω ότι ένα αυτόνομο αυτοκίνητο για κάποια αιτία, την οποία δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε στην παρούσα φάση, χάνει τον έλεγχο και οδεύει ολοταχώς προς ένα μέρος που κάθονται από την μια πλευρά μία έγκυος γυναίκα και από την άλλη ένας ηλικιωμένος. Σε ποια πλευρά θα πρέπει το αυτοκίνητο να επιλέξει να «πέσει»; Ποιος από τους δύο ανθρώπους «αξίζει» να ζήσει περισσότερο; Προφανώς, αυτό το πρόβλημα αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά και πάλι το αυτόνομο αυτοκίνητο θα πρέπει να είναι σε θέση να λάβει μια «ηθική» απόφαση. Ίσως οι περισσότεροι λένε ότι η έγκυος γυναίκα «αξίζει» περισσότερο να ζήσει, ίσως άλλοι, ο ηλικιωμένος. Υπάρχουν και εκείνοι, με τους οποίους συντάσσομαι και εγώ, οι οποίοι θεωρούν ότι θα πρέπει η κοινωνία που ζούμε να μας πει τι θεωρεί σωστό. Τα ρομπότ δεν «γεννιούνται» από το πουθενά. Εμείς τα εκπαιδεύουμε όπως θεωρούμε εμείς σωστό, όπως μάθαμε από το σπίτι μας και από τον κοινωνικό μας περίγυρο. Καταλαβαίνω ότι είναι ένα πάρα πολύ ευαίσθητο θέμα, ειδικά όταν μιλάμε για ανθρώπινες ζωές. Προφανώς υπάρχουν και κάποια αντικειμενικά κριτήρια, όπως εκείνο της νεότητας και της μητρότητας. Απλώς, θα ήθελα να τονίσω ότι θα πρέπει σαν κοινωνία να θεωρήσουμε σαν «αποδεκτή» οποιαδήποτε ενέργεια του αυτόνομου αυτοκινήτου που διέπεται από μια σειρά αντικειμενικών κριτηρίων. Όπως θα κάναμε, δηλαδή, και στην περίπτωση που το αυτοκίνητο το οδηγούσε ένας άνθρωπος.

 

 

 

Δεν έχω εκπαιδεύσει ποτέ έναν άνθρωπο και δεν είμαι σε θέση να συγκρίνω αλλά μπορώ να φανταστώ ότι το ρομπότ είναι μάλλον πιο εύκολο. Γιατί δεν «παραπονιέται». Η εκπαίδευση ενός συστήματος τεχνητής νοημοσύνης έχει τις δυσκολίες της προφανώς. Επειδή λείπει το στοιχείο της ανάδρασης δεν μπορείς να είσαι απόλυτα σίγουρος ότι το ρομπότ «έμαθε» παρά μόνο κατά τη διάρκεια της κύριας λειτουργίας του. 

 

 

Νομίζω πως ναι. Καταρχάς δεν υπάρχει κοινωνία των ρομπότ ακόμη. Επομένως, δεν μπορεί ένα μεμονωμένο σύστημα, όσο ευφυές και να είναι, να επέμβει στις ζωές των ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων. Θα πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια και εμείς σαν άνθρωποι να «επιτρέψουμε» ένα τέτοιο γεγονός να λάβει χώρα.

 

 

Αυτή είναι μια ερώτηση με φιλοσοφική διάθεση θεωρώ. Νομίζω ότι οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης για τον άνθρωπο έχουν διττό χαρακτήρα. Από τη μία, θα συμφωνήσω με πολλούς λέγοντας ότι γινόμαστε σαν άνθρωποι πολύ πιο εσωστρεφείς, κλεινόμαστε στον εαυτό μας και ο πιο «καλός» μας φίλος γίνεται η συσκευή του κινητού μας τηλεφώνου. Από την άλλη πλευρά, νομίζω  και θέλω να ελπίζω ότι αυτό δεν θα διαρκέσει πολύ ακόμη. Νομίζω ότι σιγά-σιγά ο κόσμος εκτιμά όλο και περισσότερο τη φύση, τον συνάνθρωπό του. Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν δυστυχώς αποδείξεις περί του αντιθέτου, όπως οι ατέλειωτοι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, η άνοδος της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, αλλά παραμένω αισιόδοξος.

 

 

Για εμένα προσωπικά ήτανε επιστημονική ανάγκη κυρίως. Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω κάτι που δυστυχώς κανείς, από όσο γνωρίζω, δεν έχει αναφέρει. Η φράση «τα καλύτερα μυαλά της Ελλάδας φεύγουν στο εξωτερικό» με βρίσκει κάθετα αντίθετο. Δηλαδή, όσοι επιστήμονες δεν φύγανε και μείνανε εδώ δεν χαίρουν αναγνωρίσεως από την επιστημονική κοινότητα; Είναι δηλαδή επιστήμονες μικρότερης κατηγορίας, χαμηλότερης ταχύτητας; Όχι βέβαια. Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Εγώ το 2013 ήθελα απλώς να πάω στο εξωτερικό σε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πανεπιστήμιο για να μπορέσω να συνεργαστώ με άλλους συναδέλφους σε ένα θέμα που εκείνη την εποχή στην Ελλάδα δεν υπήρχε ούτε σαν ιδέα.

 

 

 

 

Δυστυχώς δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση γιατί ζω στο Λονδίνο, οι πολίτες του οποίου ψήφισαν με πολύ μεγάλο ποσοστό υπέρ του «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα. Δεν έχω νιώσει ποτέ αφιλόξενα σε αυτήν την πόλη. Έχω ακούσει περιπτώσεις όπου τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά σε μικρότερες πόλεις και χωριά της Αγγλίας όπου το «ΝΑΙ» επικράτησε με πολύ μεγάλο ποσοστό. Το μόνο που θυμάμαι σχετικά με το δημοψήφισμα είναι ότι, την ημέρα της ανακοίνωσης του αποτελέσματος, βρισκόμουν στην Αμερική για ένα συνέδριο τεχνητής νοημοσύνης. Θυμάμαι το πόσο άσχημα ένιωσα όταν ξύπνησα το πρωί πριν την παρουσίασή μου στο συνέδριο και διαπίστωσα ότι οι πολίτες της χώρας που «εκπροσωπώ» αυτή τη στιγμή, δεν επιθυμούν την παρουσία μου στην Αγγλία. Προφανώς, με την πάροδο ενός μηνός μας έγινε γνωστό, σε όλους τους Ευρωπαίους μη γηγενείς επιστήμονες που ζουν στην Αγγλία, ότι η Αγγλία μας θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της και ότι δεν τίθεται κανένα θέμα απέλασής μας.

 

 

Έχει όλα τα εφόδια να κάνει ό,τι επιθυμεί. Νομίζω ότι εμείς σαν Έλληνες θα πρέπει να συμφωνήσουμε στο τι ακριβώς θέλουμε. Προσωπικά θεωρώ οποιαδήποτε σύγκριση με άλλη χώρα ως αβάσιμη. Είναι λάθος να λέμε ότι στην Αγγλία γίνεται εκείνο και άλλα στην Ελλάδα, στη Γαλλία, στη Σουηδία. Δεν έχουμε να «ζηλέψουμε» τίποτα. Απλώς νομίζω ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε σαν Έλληνες, σαν χώρα. Θέλουμε να είμαστε μια χώρα ανεξάρτητη με χαρούμενους πολίτες που να χαίρονται τα κάλλη της; Τότε θα πρέπει να κοιτάξουμε τι μας κάνει πραγματικά χαρούμενους. Χωρίς συγκρίσεις. Απόλυτα. Δεν με ενδιαφέρει αν ο Σουηδός γιατρός αμείβεται με «Χ» ευρώ και ο Έλληνας με το ένα τέταρτο αυτού. Το μοναδικό που πιστεύω ότι έχουμε να ζηλέψουμε ως Έλληνες από τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, είναι ο θεσμός της κοινωνίας. Εκτός από την οικογένειά μας, που καλώς αποτελεί τον ύψιστο θεσμό, ίσως καλή ιδέα θα ήταν να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και λίγο την κοινωνία μας. Την γειτονιά μας. Τα τέσσερα-πέντε τετράγωνα που την αποτελούν. Δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτό τον κόσμο. Μπορεί και άλλοι να σκέφτονται παρόμοια με εμάς και να υπάρχει ένας κοινός τρόπος αντιμετώπισης των ίδιων προβλημάτων. 

 

 

Τα πάντα. Όλα. Από το φαγητό, τα χρώματα και τις μυρωδιές, οι Κυριακές στο γήπεδο με τον Ρήγα Φεραίο. Προσπαθώ να έρχομαι όσο πιο συχνά μπορώ. Εδώ μεγάλωσα. Εδώ είναι το σπίτι μου.

 

 

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Βελεστίνο. Μετά την αποφοίτησή του από το Λύκειο Βελεστίνου, το 2001, ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του πορεία από το Πολυτεχνείο της Θράκης στην πόλη της Ξάνθης.

 

Από το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης απέκτησε το δίπλωμα μηχανικού παραδίδοντας στο τέλος των πέντε ετών φοίτησης την διπλωματική του εργασία με τίτλο: «Εξαγωγή χαρτών διοπτικής ανομοιότητας με τη χρήση προεξέχοντων περιγραμμάτων». 

 

Στη συνέχεια εργάστηκε για δύο χρόνια σε ευρωπαϊκά προγράμματα με υποτροφία για νέους ερευνητές σε συστήματα τεχνητής όρασης και ρομποτικής.

 

Παράλληλα, έλαβε μία νέα υποτροφία για απόκτηση διδακτορικού διπλώματος με επικουρική διδασκαλία από το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης στο Τμήμα Ρομποτικής και Τεχνητής Όρασης.

 

Το 2013 δέχθηκε μία υποτροφία από το Imperial College London και το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, για μεταδιδακτορικές σπουδές στον ίδιο τομέα με επικουρική διδασκαλία.

 

Έχει συγγράψει πάνω από 40 δημοσιευμένες εργασίες σε περιοδικά, κεφάλαια βιβλίων και πρακτικά συνεδρίων.

 

Από το καλοκαίρι του 2017 εργάζεται σε μία εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης στο κέντρο του Λονδίνου ως ερευνητής μηχανικός όπου εφαρμόζει την τεχνογνωσία που έχει αποκτήσει.

 

Προσωπική ιστοσελίδα: http://rkouskou.gitlab.io/