24 Ιουνίου: Επέτειος του μαρτυρικού θανάτου του Ρήγα Βελεστινλή και των επτά Συντρόφων του

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798), μετά ενάμισι σχεδόν χρόνο διαμονής του στη Βιέννη, ετοίμασε τα κιβώτια με το επαναστατικό υλικό. Τα έστειλε στην Τεργέστη, στο όνομα του γνωστού του εμπόρου Αντωνίου Νιώτη. Πήρε διαβατήριο από την αυστριακή αστυνομία, η οποία δεν είχε αντιληφθεί το παραμικρό από την επαναστατική του δράση. Κατευθύνθηκε τον Δεκέμβριο του 1797 στην Τεργέστη στο τότε λιμάνι της Αυστρίας για να κατέβει στην Ελλάδα. Όμως η μοίρα της ιστορίας άλλα του ετοίμαζε.

Τα δέματα με το επαναστατικό υλικό φθάνουν στη Τεργέστη. Όμως ο Νιώτης έλειπε στη Δαλματία και ο παμπόνηρος συνέταιρός του, ο εκ Κοζάνης Δημήτριος Οικονόμου, άνοιξε τα κιβώτια. Βλέποντας την Επαναστατική Προκήρυξη, τον Θούριο, τα Δίκαια του Ανθρώπου, το Σύνταγμα, τους χάρτες και τα άλλα βιβλία, χωρίς δισταγμό τα πρόδωσε στην αυστριακή αστυνομία. Αυτή τότε για πρώτη φορά έλαβε γνώση της επαναστατικής δράσης του Ρήγα. Κατατρόμαξε, διότι στην επικράτειά της, στη Βιέννη, εξυφαίνονταν η δράση του, χωρίς να έχει μάθει το ελάχιστο. Ο Ρήγας αποδείχθηκε τέλειος συνωμότης. Και φθάνοντας ο Ρήγας στο ξενοδοχείο της Τεργέστης, στη μεγάλη πλατεία, δίπλα στη θάλασσα, τον περίμεναν οι άνδρες της αστυνομίας. Διακόπηκε πάραυτα το τόσο καλά οργανωμένο στρατηγικό σχέδιο της επανάστασής του.

Ανακρίσεις

Αρχίζουν οι ανακρίσεις, φρουρείται στο δωμάτιο. Ενημερώνεται στη Βιέννη ο υπουργός της αστυνομίας και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος. Ακολουθούν οι συλλήψεις των Συντρόφων του Ρήγα σε όλη την επικράτεια. Είναι ευτύχημα που έχουν ανευρεθεί τα σχετικά έγγραφα των ανακρίσεων και δημοσιεύθηκαν το 1891 και 1930, από τους Αιμ. Λεγράνδ-Σπ. Λάμπρου και Κων. Άμαντο, και επανεκδόθηκαν με σχετικά ευρετήρια από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα το 1996 και 1997 αντίστοιχα. Το βράδυ, πριν από την μεταφορά του στη Βιέννη, με σίδερα στα χέρια και στα πόδια, ο Ρήγας κατόρθωσε να αυτοτραυματιστεί με ένα μικρό μαχαιρίδιο, που είχε κρύψει και διέλαθε της προσοχής των φρουρών. Αποτέλεσμα να παραμείνει στην Τεργέστη ακόμη ένα μήνα μέχρι να αποθεραπευθεί.

Θανάτωση, 24 Ιουνίου στον Πύργο Νεμπόιζα

Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στη Βιέννη και συνεχίστηκε η ανάκριση. Αποτέλεσμα της διπλωματικής συναλλαγής "πουλήθηκαν" κυριολεκτικά από τους Αυστριακούς στο Σουλτάνο. Έτσι, αποφασίστηκε η μεταφορά του Ρήγα και των επτά ακόμη Συντρόφων του, Οθωμανών υπηκόων, για να παραδοθούν στον καϊμακάμη του Βελιγραδίου. Επιλέχθηκαν για τη συνοδεία τους, ως φρουρά, είκοσι τέσσερις στρατιώτες, ένας αξιωματικός και δύο υπαξιωματικοί. Σύμφωνα με τη διαταγή, κανείς τους δεν θα ήταν του Ανατολικού Ορθοδόξου θρησκεύματος. Θα τους συνόδευε και ένας υπάλληλος της Τουρκικής πρεσβείας της Βιέννης.

Με σίδερα πάλι στα χέρια και στα πόδια μεταφέρθηκαν στον πύργο Νεμπόϊζα του Βελιγραδίου. Μείνανε σαράντα ημέρες με βασανιστήρια, περιμένοντας τους δήμιους. Τελικά στις 24 Ιουνίου 1798 εκτελέστηκαν δια στραγγαλισμού ο Ρήγας και οι επτά Σύντροφοί του, πιστοί στου Θουρίου (στίχ. 57) τη διδαχή, "Κάλλιο για την πατρίδα κανένας να χαθεί".

Το αίμα τους πότισε το δένδρο της επανάστασής του Ρήγα. Ο Θούριος "Ως πότε παλληκάρια" τραγουδιόταν στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, και ενδυνάμωσε τις καρδιές των σκλαβωμένων. Και έτσι μετά είκοσι τρία χρόνια οι ραγιάδες Έλληνες πήραν τα όπλα για τον ένοπλο αγώνα κατά της οθωμανικής απολυταρχικής εξουσίας και απόκτησαν την ελευθερία τους μετά τόσους αιώνες σκλαβιάς.

Οι στραγγαλισθέντες, 24 Ιουνίου 1798, Εθνομάρτυρες στον πύργο Νεμπόιζα:
● Ρήγας Βελεστινλής, ετών 41
● Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος, από τη Χίο, ετών 31
●Αντώνιος Κορωνιός, έμπορος και λόγιος, από τη Χίο, ετών 27
●Δημήτριος Νικολίδης, γιατρός, από τη Ζίτσα Ιωαννίνων, ετών 32
●Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος, από τη Λευκωσία της Κύπρου, ετών 31
●Θεοχάρης Τουρούντζιας, έμπορος , από τη Σιάτιστα, ετών 22
●Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής ιατρικής, από την Καστοριά, ετών 24
●Παναγιώτης Εμμανουήλ, υπάλληλος του Αργέντη, ετών 22