Ρεπορτάζ: Βάσω Κυριαζή - Ταχυδρόμος

«Πρέπει ο κόσμος να μάθει για τη μεγάλη προσφορά του Γρηγόριου Κωνσταντά και του Άνθιμου Γαζή στα πρώτα βήματα της εκπαίδευσης. Υπήρξαν εκείνοι που έβαλαν τις βάσεις για την έναρξη της συστηματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Τους οφείλουμε αυτή την αναγνώριση». 

Με αυτά τα λόγια ο πρώην υπουργός και αντιπρόεδρος της Βουλής Γιώργος Σούρλας μιλώντας στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ εξηγεί τους λόγους που τον ώθησαν να αντλήσει όσα στοιχεία μπορούσε για να συγγράψει το 20^ο του βιβλίο, κληρονομιά γνώσης για τους νεότερους.

Το βιβλίο τιτλοφορείται «Γρηγόριος Κωνσταντάς, Άνθιμος Γαζής οι πρωτοπόροι της εκπαίδευσης στην Ελλάδα» και αναφέρεται στη συμβολή των δύο λόγιων από το Πήλιο στην εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Από δημόσια έγγραφα της κεντρικής διοίκησης της τοπικής εξουσίας (έπαρχοι, δημογέροντες), ιδιωτικές επιστολές, δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής, πρακτικά Βουλευτικού Σώματος, στοιχεία πολλά εκ των οποίων αναφέρεται το βιβλίο και φυλάσσονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και σε βιβλιοθήκες, προκύπτει ότι η αφετηρία της συστηματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα τοποθετείται κατά την περίοδο της Επανάστασης.

Στο βιβλίο καταγράφονται βήμα-βήμα οι ενέργειες σε οργανωτικό και λειτουργικό επίπεδο για την εκπαίδευση με συγκεκριμένα στοιχεία.

Οπως επισημαίνεται, η Κεντρική Διοίκηση της επαναστατημένης Ελλάδας την περίοδο εκείνη αισθάνθηκε επιτακτικά την ανάγκη να θέσει στις προτεραιότητές της, τη συστηματική οργάνωση της εκπαίδευσης, τον «φωτισμό» δια της παιδείας, που οδηγεί στην κατάκτηση και εξασφάλιση της ελευθερίας.

Επιθυμούσε να προχωρήσει στον κεντρικό σχεδιασμό για την οργάνωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, στην ανάπτυξη σχολικών δικτύων, που να λειτουργούν με ενιαίους κανόνες ανά την επικράτεια, με συγκεκριμένους προσανατολισμούς, τη μετάδοση θεωρητικών γνώσεων και τεχνικών δεξιοτήτων προς τους νέους.

Το έργο αυτό ανέλαβαν να μετουσιώσουν σε πράξη οι δύο Πηλιορείτες λόγιοι, Γρηγόριος Κωνσταντάς και Άνθιμος Γαζής, που παρά τις αντίξοες συνθήκες κατόρθωσαν ν’ ανταποκριθούν στα καθήκοντα που τους ανέθεσαν και να συμβάλλουν στην ανασύσταση του έθνους, πάνω στο βάθρο της παιδείας και της εκπαίδευσης.

Είναι εκείνοι, που άρχισαν να θέτουν τα θεμέλια της εκπαίδευσης για μια ελπιδοφόρα και ανοδική πορεία στην μέχρι τότε σκλαβωμένη Ελλάδα. Είναι οι δύο βασικοί συντελεστές, που οι μέχρι τότε κυβερνήτες αναγνώρισαν τις δυνατότητές τους και τους ανέθεσαν πρωταγωνιστικούς ρόλους στην οργάνωση της εκπαίδευσης. Η επιλογή έγινε με αξιοκρατικά κριτήρια. 

 

Εκτός από τους πατριωτικούς αγώνες διακρίνονταν για την ευρυμάθεια τις επιστημονικές γνώσεις και το διδακτικό τους έργο, την εθνική και κοινωνική τους προσφορά, τη γλωσσομάθεια, τις διασυνδέσεις με παράγοντες της Ευρώπης, με λόγιος στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Το 1824 το Βουλευτικό Σώμα συγκρότησε επιτροπή με πρόεδρο τον Άνθιμο Γαζή, προκειμένου να εκπονηθεί ολοκληρωμένο σχέδιο για την εκπαίδευση.

Μετά την παρέλευση δέκα μηνών το Εκτελεστικό Σώμα αποφάσισε να ορίσει τον Γρηγόριο Κωνσταντά «Έφορο της Εκπαίδευσης της Νεολαίας», τον πρώτο Έφορο Παιδείας (Υπουργό) στην Ελλάδα.

Το γεγονός ότι ο Καποδίστριας το 1828 τη χρονιά που απεβίωσε ο Γαζής ανέθεσε στον Κωνσταντά την εκπόνηση μελέτης για την εκπαίδευση επιβεβαιώνει την αναγνώριση της προσφοράς και των ικανοτήτων του.

Ανατρέχοντας στη βιβλιογραφία γι’ αυτές τις δύο εξέχουσες προσωπικότητες, διαπιστώνουμε ότι δεν αξιοποιήθηκε και δεν αναγνωρίστηκε επαρκώς το έργο τους, όταν, μάλιστα, ο Κωνσταντάς υπήρξε ο πρώτος «Υπουργός παιδείας».

Μετά τις διαπιστώσεις αυτές, τονίζει ο συγγραφέας, κρίθηκε επιβεβλημένο να αναδειχθεί το έργο που επιτέλεσαν.

Στην προσπάθεια αυτή εντάσσεται και το συγκεκριμένο βιβλίο με στοιχεία και κείμενα γραπτά, που παρέχουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη για άμεση «προσέγγιση» στις καταστάσεις που επικρατούσαν και στους πρωταγωνιστές της εκπαίδευσης, τον Γρηγόριο Κωνσταντά και τον Άνθιμο Γαζή.