Στα Φυσικά της Στ’ τάξης του Δημοτικού μεγάλο μέρος της ύλης κατέχει η ενέργεια, η οποία διδάσκεται σε όλες τις μορφές της. Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με αυτή γνωρίζοντάς τη είτε πειραματικά είτε βιωματικά. Υπάρχουν πολλά είδη θεατρικού παιχνιδιού που μπορούν να παίξουν τα παιδιά για να εξοικειωθούν με την ηλεκτρική ενέργεια, τη δυναμική, την κινητική, τη θερμότητα.

Το παρόν άρθρο ωστόσο εστιάζει την προσοχή του στην πυρηνική ενέργεια προσπαθώντας να αποδώσει τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές προεκτάσεις στην ανθρωπότητα από την εφαρμογή της. Οι μαθητές καλούνται να γνωρίσουν την πυρηνική ενέργεια μέσα από το βιωματικό παιχνίδι, να σηματοδοτήσουν την τεράστια προσφορά της στην παραγωγή ηλεκτρισμού και στην ιατρική επιστήμη αλλά να έρθουν και αντιμέτωποι με τα καταστροφικά αποτελέσματα, στα οποία μπορεί να οδηγήσει ένα πυρηνικό ατύχημα, σημαδεύοντας ολόκληρο τον πλανήτη και δημιουργώντας τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα που διαιωνίζονται και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά.

Πυρηνική ή Ατομική ονομάζεται η ενέργεια που απελευθερώνεται, όταν μετασχηματίζονται ατομικοί πυρήνες. Πρόκειται δηλαδή για τη δυναμική ενέργεια που είναι εγκλωβισμένη στους πυρήνες των ατόμων λόγω της αλληλεπίδρασης των σωματιδίων που τα συνιστούν. Η πυρηνική ενέργεια απελευθερώνεται κατά τη σχάση ή τη σύντηξη πυρήνων και εφόσον οι πυρηνικές αντιδράσεις είναι ελεγχόμενες, όπως συμβαίνει στη καρδιά ενός πυρηνικού αντιδραστήρα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλύψει ενεργειακές ανάγκες. Άλλωστε, σήμερα 31 χώρες διαθέτουν συνολικά 439 πυρηνικούς αντιδραστήρες σε λειτουργία παράγοντας το 14% του ηλεκτρισμού του κόσμου. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο μάλιστα, η Γαλλία χάρη στους 58 αντιδραστήρες αναδεικνύεται πρωταθλήτρια στον τομέα της με ποσοστό ενεργειακής κάλυψης 78%.

Για να κατανοήσουν τα παιδιά την πυρηνική ενέργεια και τον τρόπο με τον οποίο αυτή εκλύεται, καλούνται με τη μορφή του θεατρικού παιχνιδιού να αναλάβουν τον ρόλο των σωματιδίων στο εσωτερικό ενός ατόμου. Εφόσον η πυρηνική ενέργεια εκλύεται από τη σύντηξη πυρήνων, οι μαθητές καλούνται να συγκρουστούν μεταξύ τους και μέσα από αυτή την κρούση να απελευθερωθεί η απαιτούμενη ενέργεια που θα χρειαστεί. Αντίστοιχα, η απομάκρυνσή τους αντιπροσωπεύει τη σχάση των πυρήνων, ενώ αυτή η εναλλαγή σύγκρουσης και απομάκρυνσης, σύντηξης και σχάσης, οδηγεί στη βιωματική κατά νόηση της συγκεκριμένης μορφής ενέργειας.

Το προαναφερθέν βιωματικό παιχνίδι μπορεί ασφαλώς να εφαρμοστεί στη διδασκαλία και εκπαιδευτική προσέγγιση και άλλων μορφών ενέργειας, όπως για παράδειγμα η ηλεκτρική, όπου τα παιδιά μπορούν να αναλάβουν τον ρόλο των πρωτονίων, τα οποία είναι στατικά και φέρουν θετικό φορτίο, και τον ρόλο των ηλεκτρονίων, τα οποία κινούνται γύρω από τον πυρήνα και τα πρωτόνια και σαφώς φέρουν φορτίο αρνητικό. Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να αποτυπωθούν και οι ελκτικές και ωστικές δυνάμεις δίνοντας έτσι σάρκα και οστά σε αυτόν τον μικρόκοσμο της Φυσικής με τη σωματιδιακή του διάσταση. Μέσα από το παιχνίδι τα παιδιά δεν κατανοούν μόνον  αλλά ταυτόχρονα καλούνται να αναλάβουν δράση, να εκπληρώσουν τους σωστούς ρόλους, να συνεργαστούν και να φέρουν εις πέρας το έργο τους. Επιπλέον, καθίσταται ευκρινές και σαφές ότι ο κόσμος μας δεν είναι μόνο όλα αυτά που βλέπουμε αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα που δεν βλέπουμε και δεν μπορούμε να τα αντιληφθούμε με γυμνό μάτι. Είναι όλες αυτές οι διεργασίες που συντελούνται πίσω και κάτω από εμάς κάνοντας τον κόσμο μας να διαιωνίζεται, να αναπαράγεται και να μην εξαντλείται σε μια αέναη τελικά κίνηση.

Κι αν τελικά κάθε μορφή ενέργειας όπως ακριβώς και η πυρηνική έχει να προσφέρει τόσα πολλά στην ανθρωπότητα, τι συμβαίνει όταν οι πυρηνικές αντιδράσεις δεν είναι ελεγχόμενες ή στην καρδιά ενός πυρηνικού αντιδραστήρα συμβαίνει κάποιο ατύχημα; Ποιες είναι οι επιπτώσεις στη φύση και πολύ περισσότερο στην ίδια τη ζωή;

Δυστυχώς η Ιστορία έχει να καταδείξει πολλά τέτοια παραδείγματα είτε παλαιότερα είτε πιο πρόσφατα. Προκειμένου λοιπόν οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με τα οδυνηρά αποτελέσματα ενός πυρηνικού ατυχήματος, αξίζει παιδαγωγικά να παρακολουθήσουν ένα αντίστοιχο ντοκιμαντέρ, όπου τελικά ο άνθρωπος καταλήγει θύμα της τεχνολογίας του και της λανθασμένης εφαρμογής του. (Τσέρνομπιλ 1986).

Πέρα όμως από τα πυρηνικά ατυχήματα είναι σπουδαίο να τονιστεί και η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για πολεμικούς σκοπούς, καθώς η Ιστορία έχει να μας επιδείξει δυστυχώς πολλά τέτοια παραδείγματα. Εν προκειμένω, οι μαθητές μπορούν να δουν ένα αντίστοιχο ντοκιμαντέρ με την πυρηνική βόμβα ουρανίου "Little boy" (Αγοράκι) που ρίφθηκε στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας στις 6 Αυγούστου 1945, από το πλήρωμα του αμερικανικού βομβαρδιστικού αεροπλάνου Ενόλα Γκέι. Η συγκεκριμένη πυρηνική βόμβα σκότωσε άμεσα περίπου 70.000 ανθρώπους, ενώ περίπου το 69% των οικοδομημάτων της πόλεως καταστράφηκε ολοσχερώς κι ένα άλλο 6,6% υπέστη σοβαρές ζημιές. Κατά τους επόμενους μήνες, περί τα 60.000 άτομα απεβίωσαν από τραύματα ή έκθεση σε ραδιενέργεια. Από το 1945 μέχρι και σήμερα αρκετές χιλιάδες ακόμα άνθρωποι έχουν πεθάνει από ασθένειες που προκάλεσε η έκρηξη της βόμβας, οι περισσότεροι από λευχαιμία, λέμφωμα, καρκίνο των πνευμόνων και άλλα είδη καρκίνου. Στο σημείο αυτό αξίζει να προσθέσουμε και τις τερατογενέσεις που αποτελούν άλλη μια καταστροφική επίπτωση της αρνητικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.

Έχοντας φέρει σε επαφή τους μαθητές τόσο με τα θετικά όσο και με τα αρνητικά σημεία της εφαρμογής της πυρηνικής ενέργειας, σε επόμενο βήμα τους δίνουμε τη δυνατότητα να αναλάβουν οι ίδιοι δράση και να κινητοποιηθούν έχοντας ως βάση μας και πάλι το θεατρικό παιχνίδι. Σε αυτό το σημείο της διδασκαλίας μας πολύ σπουδαίο ρόλο καλείται να παίξει το debate, έτσι ώστε για λίγο τα παιδιά να αναλάβουν ρόλο ηγετών που καλούνται να πάρουν αποφάσεις, να επιχειρηματολογήσουν, αν συμφωνήσουν και να διαφωνήσουν. Σε αυτό το παιχνίδι λοιπόν, η μια ομάδα καλείται να υπερασπιστεί τα θετικά της πυρηνικής ενέργειας προκειμένου να κατασκευαστεί και εγκατασταθεί ένας πυρηνικός αντιδραστήρας στη χώρα, ενώ η άλλη ομάδα καλείται να αιτιολογήσει την αντίδρασή της σε μια τέτοια ενέργεια προβάλλοντας όλες τις προαναφερθείσες αρνητικές συνέπειες. Το παιχνίδι αυτό συναρπάζει τα παιδιά, αφού τα ίδια γίνονται κοινωνοί της γνώσης, εμβαπτίζονται σε θέματα περιβαλλοντικής συνείδησης και αποφεύγεται η στείρα απομνημόνευση και εκμάθηση της ύλης των Φυσικών Επιστημών.

Έχοντας ολοκληρώσει πλέον την παιδαγωγική προσέγγιση της πυρηνικής ενέργειας στα Φυσικά της Στ’ τάξης του Δημοτικού, τα παιδιά αποκομίζουν την αξία του μέτρου στη ζωή μας, τη σημασία της ενέργειας τόσο από τη θετική πλευρά όσο και από την αλόγιστη χρήση της δημιουργώντας έτσι τις δικές τους "σχέσεις" με τις πυρηνικές "σχάσεις".