Ένα από τα συχνότερα ερωτήματα των γονέων κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής διαδικασίας είναι πώς μπορούν να θέσουν όρια στη συμπεριφορά των παιδιών τους. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να πουν "όχι" στα παιδιά τους και να θέσουν κανόνες. Οι κανόνες αυτοί μπορεί να σχετίζονται με την μελέτη, την διατροφή, τον ύπνο, τις διαπροσωπικές σχέσεις ή με οποιαδήποτε αρνητική συμπεριφορά που εκδηλώνει το παιδί.

Για τους γονείς η οριοθέτηση πολλές φορές είναι επώδυνη καθώς θεωρούν ότι ίσως υποδηλώνει έλλειψη αγάπης, καταπιεστική διαπαιδαγώγηση ή ότι μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Οι φόβοι αυτοί είναι βάσιμοι όταν οι κανόνες και τα όρια τίθενται με αυστηρό και άκαμπτο τρόπο και ως αποτέλεσμα μπορεί να έχουν την καταστολή της δημιουργικότητας των παιδιών ή μπορεί να το καταστήσουν παθητικό και ανίκανο να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.

Από την άλλη πλευρά η θέσπιση ορίων με τη συνεργασία παιδιών και γονέων συμβάλλει στην υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Ένα παιδί χωρίς όρια μπορεί συχνά να νιώθει ανασφαλές και να εκδηλώνει προβλήματα συμπεριφοράς. Όταν όμως υπάρχουν κανόνες μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με σταθερά σημεία αναφοράς. Μέσα σε αυτό μπορεί να πειραματιστεί με λειτουργικές συμπεριφορές και να προσαρμοστεί πιο ομαλά στο οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο. Οι γονείς που μεγαλώνουν παιδιά με όρια τους μαθαίνουν ουσιαστικά να είναι υπεύθυνα και τα βοηθούν να εσωτερικεύσουν τους κοινωνικούς κανόνες. Τα παιδιά μαθαίνουν έτσι να ρυθμίζουν κατάλληλα τη συμπεριφορά τους καθώς γνωρίζουν τι επιτρέπεται και τι όχι. Έτσι νιώθουν ασφάλεια και σταθερότητα.

Τα όρια είναι καλό να αρχίσουν να διδάσκονται όσο το δυνατόν νωρίτερα και να διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Ακόμη και από τη νηπιακή ηλικία το παιδί είναι ικανό να μάθει να ελέγχει τη συμπεριφορά του, να είναι υπεύθυνο και να δέχεται τους κανόνες. Αυτό του δίνει ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες, μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα του, να διεκδικεί τα δικαιώματα του, να προστατεύει τον εαυτό του και να εκφράζει τις επιθυμίες του.

Πριν αναφερθεί ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς μπορούν να θέσουν όρια πρέπει να επισημανθεί ότι τα παιδιά είναι πιο πιθανό να τηρήσουν τους κανόνες όταν οι γονείς κατανοούν την έννοια της ισοτιμίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας και συνεργάζονται κατά τη διαδικασία της δημιουργίας κανόνων. Αυτή η συμπεριφορά δείχνει ότι υπάρχει αλληλοσεβασμός ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας και αποδοχή των αναγκών του κάθε μέλους. Κατά την διαδικασία της οριοθέτησης οι γονείς και τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν ένα νέο τρόπο επικοινωνίας και αντιμετώπισης αρνητικών συμπεριφορών. Αυτό θα μπορούσε να γίνει εντάσσοντας τις έννοιες της αποδοχής των παιδιών ακόμη και αν εμφανίζουν αρνητικές συμπεριφορές, τη συνέπεια του λόγου και των πράξεων των γονέων και ορίζοντας ποιες είναι οι αποδεκτές συμπεριφορές. Η επικοινωνία επίσης θα βελτιωθεί αν αναφέρεστε σε συμπεριφορές που αφορούν το παρόν και όχι συγκρίνοντας με πράξεις του παρελθόντος (π.χ. και τότε τα ίδια έκανες). Επιπλέον, θα βοηθούσε να αποφεύγονται αρνητικοί τρόποι εξάλειψης μιας συμπεριφοράς όπως οι διαταγές, οι καβγάδες, οι δωροδοκίες ή ακόμη και η αλλαγή θέματος. Είναι απαραίτητο οι γονείς να προσπαθούν να καταλάβουν τι θέλει να τους πει το παιδί τους με τη συμπεριφορά του και να του παρέχουν ένα είδος καθρέφτη μέσα από το οποίο μπορεί να δει τον εαυτό του και τις πράξεις του.

Αφού λοιπόν αρχίζει να αλλάζει ο τρόπος επικοινωνίας παιδιών και γονέων προς μια κατεύθυνση πιο εποικοδομητική και ενσυναισθητική, η διαδικασία της οριοθέτησης θα γίνει πιο εύκολη. Με ποιους τρόπους λοιπόν μπορούν να τεθούν όρια; Πάντα πρέπει να εξηγούμε το "γιατί". Δεν θα υπάρξει κανένα θετικό αποτέλεσμα απλά λέγοντας στο παιδί τι να κάνει, για παράδειγμα "Θα κάνεις αυτό… γιατί έτσι το θέλω εγώ". Αντιθέτως μπορείτε να αιτιολογείτε λέγοντας "είναι καλό να κάνεις αυτό… γιατί…". Σημαντική είναι η σταθερότητα των απόψεων των γονέων, βέβαια όχι με άκαμπτο τρόπο. Πρέπει να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να εκφραστεί αλλά πάντα οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν να μη λένε "όχι" τη μια φορά και "ναι" την άλλη. Οι γονείς ως ζευγάρι πρέπει να έχουν κοινούς κανόνες. Επιπλέον, πρέπει να αναφέρονται πάντα σε συμπεριφορές και ποτέ να μην επικρίνουν το ίδιο το παιδί π.χ. "η συμπεριφορά ήταν λανθασμένη γιατί…" αντί του "δεν είσαι καλό παιδί…".

Μια πρακτική που θα βοηθούσε τα παιδιά να γίνουν πολύ πιο υπεύθυνα χωρίς να έχει επίπτωση στην αυτοεκτίμηση τους είναι η αντιμετώπιση των αρνητικών συμπεριφορών μέσω της μεθόδου των "Λογικών Συνεπειών". Με τρόπο όχι απειλητικό και χωρίς εκδικητικότητα μπορούν οι γονείς να ενημερώσουν το παιδί για τις συνέπειες που θα έχει κάποια πράξη του. Για παράδειγμα: "Η συμφωνία μας ήταν να τελειώσεις τα μαθήματα σου και έπειτα να πας να δεις τους φίλους σου. Από την στιγμή που δεν το έκανες, δεν μπορείς να πας σήμερα. Έχεις όμως την ευκαιρία να προσπαθήσεις ξανά αύριο". Εδώ είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να είναι σταθεροί στις απόψεις τους και οι συνέπειες των πράξεων των παιδιών να εφαρμόζονται με ήρεμο τρόπο ώστε να αποτελούν μια διδακτική εμπειρία για τα παιδιά. Τα παιδιά με αυτό τον τρόπο νιώθουν πιο ασφαλή καθώς γνωρίζουν τι αναμένεται από αυτά.

Κάποια όρια είναι σημαντικό να θυμάστε ότι είναι διαπραγματεύσιμα και κάποια άλλα όχι. Όρια που αφορούν την ασφάλεια του παιδιού δεν μπορούν να αλλάξουν αλλά κάποια που αφορούν θέματα όπως το καθημερινό πρόγραμμα του παιδιού είναι δυνατόν να γίνονται εξαιρέσεις. Αν για παράδειγμα το παιδί κοιμάται σε μια σταθερή ώρα καθημερινά, αυτό μπορεί να αλλάξει αν θέλει να περάσει λίγο ακόμη ποιοτικό χρόνο μαζί σας κάνοντας διάφορες δραστηριότητες.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως κατά την οριοθέτηση θα πρέπει να εξηγούνται οι λόγοι για τους οποίους γίνεται κάτι, οι κανόνες αυτοί να εφαρμόζονται με ηρεμία και συνέπεια και να υπάρχει συνεργασία όλης της οικογένειας. Τα παιδιά με τη βοήθεια των κανόνων μαθαίνουν να είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους, να λύνουν τα προβλήματα τους αποτελεσματικά και να εμπιστεύονται τις ικανότητες τους. Οι προτάσεις αυτού του άρθρου μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς, δεν υπάρχει όμως κάποια "μαγική συνταγή" για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Κανένας γονέας δεν είναι τέλειος όπως και κανένα παιδί δεν είναι τέλειο, όλοι μπορεί να κάνουν λάθη που ίσως κάποιες φορές δεν συνειδητοποιούν. Το σημαντικό είναι οι γονείς να θυμούνται ότι είναι πρότυπα μίμησης για τα παιδιά τους. Αν κάποιες φορές δεν τηρούν οι ίδιοι τους κανόνες τότε πώς θα το κάνουν τα παιδιά; Τέλος, οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να κατανοήσουν ότι τα παιδιά βλέπουν και μιμούνται τον τρόπο που αυτοί αντιδρούν όταν είναι θυμωμένοι, όταν δεν γίνεται το δικό τους ή όταν είναι αγχωμένοι.