Ο περίφημος "Μικρός Πρίγκιπας", με στοιχεία παραμυθιού, ταξιδεύει εδώ και πολλά χρόνια τους αναγνώστες σε έναν φανταστικό κόσμο όπου συναντούμε διαφορετικούς τύπους ανθρώπων, σύμβολα και ιδιοφυείς αλληγορίες.

Ο μικρός Ρήγας από την άλλη, που τώρα γίνεται γνωστός, δεν έχει τίποτα να ζηλέψει, ίσα-ίσα να διδάξει. Διατηρώντας επίσης στοιχεία παραμυθιού, ταξιδεύει με παρέα ένα αγιοπούλι σε έναν φανταστικό αλλά και ταυτόχρονα ρεαλιστικό κόσμο. Με απαρχή την γενέτειρά του, το Βελεστίνο, αν και ακόμα παιδί, αναζητά την μέγιστη αξία της Ελευθερίας για τους σκλαβωμένους Έλληνες. Μεγάλο όπλο του και παρακαταθήκη για την αφύπνιση κι εμψύχωση των συνανθρώπων του, η δημιουργία της μεγαλειώδους Χάρτας με τα σύμβολά της. 

Η διεθνούς απήχησης εικονογράφος, συγγραφέας και περφόρμερ, Λήδα Βαρβαρούση φιλοτέχνησε για την βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ωνάση το ιστορικό παραμύθι "Ο μικρός Ρήγας και τα μυστικά σύμβολα της Χάρτας", το οποίο μπορεί ο καθένας να κατεβάσει στην ψηφιακή του έκδοση. Παράλληλα, με την "Ζωγραφήγηση" που έχει επινοήσει, στέλνει διαρκώς το μήνυμα του Εθνομάρτυρα και μεγαλύτερης προσωπικότητας της προεπαναστατικής περιόδου, στα πέρατα του κόσμου.

Μιλήσαμε με την αναγνωρισμένη καλλιτέχνη, η οποία δεν έκρυψε την επιθυμία της να διηγηθεί, ζωγραφίζοντας από κοντά, στους απογόνους του Ρήγα, την ίδια του την ιστορία.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα του βιβλίου;

Ήταν μία πρωτοβουλία της Βίκυς Γεροντοπούλου, υπεύθυνης της Ωνασείου Βιβλιοθήκης. Συνεργάζομαι πολλά χρόνια με το Ίδρυμα Ωνάση στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος "Ζωγραφήγηση". Από το 2016 σχεδιάζουμε διάφορα project ιστορικού περιεχομένου, κυρίως για παιδιά και μετά τα παρουσιάζουμε. 

Το 2019 σκεφτήκαμε να συνδυάσουμε τη μέθοδο της ζωγραφήγησης με τη Χάρτα του Ρήγα, ένα από τα σπουδαιότερα ιστορικά τεκμήρια της Ωνασείου Βιβλιοθήκης. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία και ενθουσίασε τα παιδιά και τους γονείς που συμμετείχαν. Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα να δημιουργήσουμε ένα παιδικό βιβλίο για τη ζωή του Ρήγα Βελεστινλή και για τη δημιουργία της Χάρτας. Ένα βιβλίο ελεύθερο και ανοικτό για όλους.

Η ζωγραφήγηση είναι ένας σύνθετος τρόπος αφήγησης, εικαστικός. Υπάρχει μέσα το θεατρικό στοιχείο, το τραγούδι (σ.σ. η κ. Βαρβαρούση διαθέτει και τις ικανότητες λυρικής τραγουδίστριας) ζωντανή αλληλεπίδραση και διαδραστική αφήγηση. Η πατρότητα της δράσης είναι δική μου από το 2001.

Μπορείτε να μας δώσετε μία ιδέα; 

Ζωγραφίζω ταυτόχρονα αυτά που λέω και οι ιδέες που έχει το κοινό, μπαίνουν αυτόματα στο έργο. Τη στιγμή που γίνεται η αφήγηση. Εισέρχονται στοιχεία μέσα στην ιστορία, όποτε είναι ζωντανή. Βέβαια, κυριαρχεί ένας δεδομένος σκελετός.

Όσον αφορά το βιβλίο για τον Ρήγα, επειδή είναι ιστορικό το θέμα, υπάρχουν συγκεκριμένα ερωτήματα προς τα παιδιά-κοινό ώστε να υπάρξει και συγκεκριμένη ροή. 

Πάντως, με τις ζωγραφηγήσεις που αυτή τη στιγμή γίνονται μόνο διαδικτυακά, νιώθω να φυτεύω τους σπόρους. Η τέχνη είναι ένα μέσο έκφρασης σημαντικό, ιδιαίτερα για τα παιδιά.

Έχω βρεθεί στο εξωτερικό και σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, με θέματα για μικρούς και μεγάλους. Θα χαιρόμουν πολύ να βρεθώ στο Βελεστίνο για μία παρόμοια δράση με το βιβλίο.

Πώς καταφέρατε να "συνθέσετε" έναν μικρό σε ηλικία Ρήγα;

Όταν μου ανατέθηκε η δημιουργία του βιβλίου ένιωσα σαν να πετάω. Πάντα είχα τον Ρήγα, την προσωπικότητά του ψηλά. Από την άλλη βέβαια υπήρχε κι ένα βάρος για το πώς θα το αποδώσω. 

Πρώτα από όλα, άντλησα πάρα πολλά στοιχεία από τα βιβλία και τις μελέτες του κ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου, προέδρου της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα. Παράλληλα, μελέτησα αρκετά πράγματα από την Ωνάσειο Βιβλιοθήκη και συνέλεξα πληροφορίες από το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς των Γενικών Αρχείων του Κράτους, έχοντας την επιστημονική επιμέλεια της Δρ. Μαρίας Παζαρλή,

Καλείσαι να κάνεις ένα παραμύθι για μικρά παιδιά και δεν υπάρχουν ντοκουμέντα για την μικρή ηλικία του ήρωα. Έτσι, λοιπόν, πήγα αντίστροφα. 

Σχετικά με τα σύμβολα της Χάρτας, αυτά ήταν δεδομένα και ήθελα να τα βάλω μέσα στο μύθο.

Αυτό που μου έλυσε τα χέρια ήταν το αγιοπούλι. Ανήκει στην οικογένεια των Ψαρονιών και κάνοντας μία έρευνα, ανακάλυψα πως μπορεί υπό συγκεκριμένες καταστάσεις να μιμηθεί, να "μιλήσει", όπως και η μάινα! Αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ πραγματικότητας και μύθου.

Το αγιοπούλι οδηγεί τον Ρήγα, που λάτρευε τις επιστήμες όπως η ιστορία, η γεωγραφία, η χαρτογραφία, σε αυτό που πρόκειται να συμβεί, το μέλλον, ενώ την ίδια στιγμή βρίσκεται στο παρόν κουβαλώντας το παρελθόν.

Τέλος, για το τεχνικό κομμάτι, ζωγραφίζω το σχέδιο και στη συνέχεια εισέρχεται και το ψηφιακό κομμάτι. Δεν μπορώ να αρνηθώ τη σύγχρονη εποχή. Κι επειδή η Χάρτα ήταν το επίκεντρο, χρησιμοποιήθηκε φυσικά και αυτή.

Μπορείτε να φανταστείτε τον μικρό Ρήγα στο "σήμερα"; 

Θα ήταν ένα παιδί που ενδιαφερότανε για τον συνάνθρωπό του. Θα είχε ενσυναίσθηση, αγάπη για την ελευθερία, σκέψεις για το τι θα κάνει στη ζωή του. Με την έννοια να είναι χρήσιμος για την κοινωνία. Δεν μπορώ να τον φανταστώ μόνο του και αδιάφορο. Θα είχε ευαισθησίες, να θέλει να μοιράζεται, να είναι δηλαδή αλτρουιστής. Ο λόγος, το πνεύμα, η καρδιά να είναι ανοιχτή. Να μπορεί να επικοινωνήσει τις αλήθειες, αν είναι καλό για τον άλλον, αυτό που θες να πεις και να κάνεις.

Πάντα θα χρειαζόμαστε ένα πνεύμα σαν του Ρήγα, να μπορεί να διεισδύσει. Η εποχή και ο Ρήγας το έδειξε. Η θυσία. Να βάλω τον εαυτό μου σε κίνδυνο για το καλό όλων. Με την έννοια της θυσίας εννοώ και την πίστη σε αυτό που θεωρείς σωστό.

Τι λαμβάνετε ως ανταπόκριση από την μέχρι τώρα πορεία του;

Τα μηνύματα είναι πάρα πολύ θετικά. Από δασκάλους, νηπιαγωγούς, γονείς και φυσικά τα παιδιά. Πριν λίγες μέρες έδωσα συνέντευξη στο Ευρωπαϊκό Σχολείο των Βρυξελλών. Μου είπανε ότι το διαβάσανε πολλά παιδιά και στην κυριολεξία το ρουφήξανε. Καταλάβανε ποιος ήταν ο Ρήγας, τι έκανε. 

Στον πρόλογο του βιβλίου αναφέρεται και η σημαντική χρήση του ως εκπαιδευτικό υλικό.

Σίγουρα, διοργανώνουμε διαδικτυακά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς. Μιλούν για τον Ρήγα Βελεστινλή, εκτός από μένα, η Μαρία Παζαρλή, Δρ. Ιστορίας της Χαρτογραφίας από το Αρχείο Χαρτογραφικής Κληρονομιάς καθώς και η  Βίκυ Γεροντοπούλου, Ιστορικός Επιστήμης και Τεχνολογίας. Και οι δύο κυρίες συμμετείχανε στη δημιουργία του βιβλίου.

Εξηγούμε πώς μπορεί αυτή η ιστορία να δοθεί από τους εκπαιδευτικούς. Μέσα από τις ζωγραφηγήσεις επίσης μπορεί η ιστορία να μαγνητίσει τα παιδιά. Το βιβλίο αυτό είναι αναμφίβολα ένα εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς και περιμένουμε πλέον και την έντυπη έκδοση.

Είναι επίσης πολύ σημαντικό πως κάθε σύμβολο της Χάρτας μας ταξιδεύει σε ένα άλλο σημείο της ιστορίας μας, λειτουργεί δηλαδή για τους δασκάλους σαν «πολυεργαλείο» στην τάξη.

Ποια η επαφή σας με τον Ρήγα Βελεστινλή και το έργο του πριν τη συγγραφή του βιβλίου; 

Ο Ρήγας μου άρεσε από μικρό παιδί. Πρόκειται για μία πολυσχιδή προσωπικότητα. Ένα φαινόμενο που πετούσε στον ουρανό και πατούσε συγχρόνως στη γη.

Μιλούσαμε πολύ στο σπίτι μας για αυτόν τον φωτισμένο άνθρωπο. Τον θαύμαζα. Γενικώς, οι επαναστάτες κινούν τα πράγματα. Αυτοί που έχουν αιτίες. Έχει σαφώς μία γοητεία όλο αυτό. Σε προσωπικό επίπεδο έχω πραγματοποιήσει τις μικροεπαναστάσεις μου. Καταλάβαινα, έστω και σε μικρό βαθμό, αυτή τη φλόγα. Όταν καταλαβαίνεις τη φλόγα για ένα μικρό κεράκι, σκέψου τη φλόγα που θα είχε ο άνθρωπος σε εκείνη την κατάσταση, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες. Θα πρέπει να καιγότανε μέσα του.

Πώς βλέπετε την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821; 

Είναι μέρες σημαντικές για την Ελλάδα. Βρισκόμαστε βέβαια απομονωμένοι. Είμαι όμως βαθιά αισιόδοξο άτομο. Αυτό που συμβαίνει μπορεί να μας πει πολλά πράγματα. Να το δούμε και ως συγκυρία. Μετά από 200 χρόνια. Και τότε και τώρα οι Έλληνες απομονωμένοι για διαφορετικούς λόγους.

Μπορείτε να κατεβάσετε ελεύθερα το e-book και την εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας (Δημιουργός: Κώστας Διαμαντής, 3D Graphics and Game Developer, Software & Media Administrator, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση) για συσκευές android ΕΔΩ.

Λίγα λόγια για την συγγραφέα – εικονογράφο

Η Λήδα Βαρβαρούση από το 1993 έχει γράψει 30 βιβλία και έχει εικονογραφήσει περί τα 200 βιβλία στην Ελλάδα, πολλά από τα οποία κυκλοφορούν και σε άλλες γλώσσες.

Το 2006 βραβεύτηκε με το Πρώτο Διεθνές Βραβείο Εικονογράφησης από το Southeast Europe Children Literature Centre – Sofia Bulgaria, για το βιβλίο της "Ένα Σκουλήκι με φτερά" εκδ. Παπαδόπουλος.

Το 2006 εικονογράφησε το αναγνωστικό της Α ́ Δημοτικού "Η γλώσσα μου" και το λεξικό της Α` & Β` Δημοτικού.

Το 2009 έγραψε & εικονογράφησε για την Αντιπροσωπεία της Ε.Ε. στην Ελλάδα το βιβλίο "Μια παρέα με καρδιά".

Το 2015 προτάθηκε από την ΙΒΒΥ Ελλάδος ως υποψήφια εικονογράφος για το βραβείο Andersen 2016. Το 2017 συν ιδρύει τον εκδοτικό οίκο για παιδικά βιβλία Book-a-tale στο Βέλγιο.

Είναι αντιπρόεδρος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς ΓΛΣ και μέλος του Κύκλου Παιδικού Βιβλίου (ΙΒΒΥ).

Από το 2001 δημιουργεί το εκπαιδευτικό εικαστικό πρόγραμμα της, τις Ζωγραφηγήσεις 

Email επικοινωνίας: lidavarvarousi@gmail.com